Search This Blog

Wednesday, November 26, 2025

Home / AP8 / Araling Panlipunan / AP8 Q3W1D3: Mga Epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Ekonomiya, Lipunan, at Kababaihan

AP8 Q3W1D3: Mga Epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Ekonomiya, Lipunan, at Kababaihan

on in ,
Mga Epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Ekonomiya, Lipunan, at Kababaihan

Sa araling ito, lilipat tayo mula sa mga labanan patungo sa buhay ng mga tao matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig. Susuriin natin kung paano naapektuhan ang ekonomiya, lipunan, at lalo na ang kababaihan sa iba’t ibang bansa. Makikita mo kung paanong ang digmaan ay nagdulot ng pagkawasak, utang, at kagutuman, ngunit nagbukas din ng mga bagong oportunidad at pagbabago sa mga karapatan. Gagamitin natin ang mga konsepto ng reparasyon, inflasyon, total war, at gender roles upang maunawaan ang mga pagbabagong ito.

  • Subject: Araling Panlipunan
  • Grade: 8
  • Day: 3 of 4

By the end of the lesson, you will be able to:

  • Describe at least three pangunahing epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa ekonomiya at lipunan ng mga bansa sa Europa sa isang maikling talata.
  • Explain, using 3–5 sentences, how the war changed the roles and opportunities of women in selected countries.
  • Create a simple cause–effect organizer that links wartime destruction and debt to social changes such as workers’ movements and campaigns for women’s rights.
  • Reparasyon – bayad-pinsala na ipinapataw sa isang bansang itinuturing na may-sala sa digmaan upang bayaran ang pinsalang dulot nito.
  • Inflasyon – patuloy na pagtaas ng presyo ng mga bilihin na kadalasang dulot ng kakulangan sa produkto at labis na pag-imprenta ng pera.
  • Demobilisasyon – proseso ng pagbuwag at pagpapauwi sa mga sundalo matapos ang digmaan.
  • Veteran – dating sundalo na nakibahagi sa digmaan.
  • Gender roles – inaasahang gawain at pag-uugali ng lalaki at babae ayon sa pamantayan ng lipunan.
  • Women’s suffrage – karapatan ng kababaihan na bumoto at makilahok sa halalan.
  • Social unrest – kaguluhang panlipunan tulad ng welga, protesta, at pag-aaklas bunga ng kawalan ng katarungan.

Balikan natin ang mahahalagang ideya mula sa Day 1 at Day 2 tungkol sa sanhi at takbo ng Unang Digmaang Pandaigdig.

  1. Ano ang apat na pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at sistema ng alyansa.
  2. Anong mga panig ang naglaban sa digmaan at magbigay ng tig-dalawang bansang kabilang sa bawat panig?
    Show Answer Allied Powers (hal. France, Great Britain, Russia, kalaunan USA); Central Powers (Germany, Austria–Hungary, Ottoman Empire, Bulgaria).
  3. Kailan nilagdaan ang armistice na nagpatigil sa labanan sa Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Noong Nobyembre 11, 1918.

Checkpoint 1 – Wasak na Ekonomiya: Utang, Reparasyon, at Pagtaas ng Presyo

Mini-goal: Maunawaan kung paano winasak ng digmaan ang ekonomiya at bakit nahirapan ang mga bansa na bumangon.

Nang matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig, hindi lamang lupa at gusali ang wasak, kundi pati ang ekonomiya ng maraming bansa. Sa apat na taon ng labanan, ginamit ng mga pamahalaan ang karamihan sa kanilang pondo para sa armas, suweldo ng sundalo, at suportang medikal. Upang mapondohan ito, nangutang sila sa mga bangko at ibang bansa, o kaya naman ay nag-imprenta ng mas maraming pera. Pagkatapos ng digmaan, naiwan ang napakalaking utang at kakulangan sa produktong pang-ekonomiya.

Ang mga sakahan at pabrika ay nawasak sa mga lugar na naging front line, lalo na sa France at Belgium. Nasunog ang mga pananim, nagiba ang mga tulay at daan, at marami sa mga manggagawa ang napatay o napinsala. Dahil dito, bumaba ang produksyon ng pagkain at mga kalakal. Kapag kaunti ang produkto ngunit maraming nangangailangan, tumataas ang presyo – ito ang tinatawag na inflasyon. Maraming pamilya ang nahirapan makabili ng pagkain at pangunahing pangangailangan.

Sa ilang kasunduang pangkapayapaan, tulad ng sa Germany, ipinataw ang reparasyon o bayad-pinsala. Obligado nilang bayaran ang pinsala sa mga bansang nanalo, sa pamamagitan ng salapi, karbon, bakal, at iba pang yaman. Para sa karaniwang mamamayan, ang ibig sabihin nito ay mas mataas na buwis, mababang suweldo, at kawalan ng trabaho. Sa pagdaan ng panahon, ang kombinasyon ng utang, inflasyon, at reparasyon ay nagdulot ng galit at pagkadismaya na siya namang nag-udyok ng mga kaguluhan at kilusang politikal.

Maaaring ihalintulad ang sitwasyon sa isang pamilyang nalubog sa utang matapos ang malubhang karamdaman. Kahit gumaling na ang may sakit, kailangan pa rin nilang bayaran ang utang sa ospital, kaya kumakapit sa overtime ang mga magulang at nagtitipid sa pagkain. Ganoon din ang mga bansa: kahit tapos na ang putukan, patuloy ang paghihirap dahil sa bigat ng gastusin at kakulangan sa kita.

Mini-summary: Pagkatapos ng digmaan, maraming bansa ang may napakalaking utang, nasirang imprastruktura, at kakulangan sa produksyon. Nagdulot ito ng inflasyon at paghihigpit sa buhay ng mga mamamayan, lalo na sa mga bansang pinatawan ng reparasyon tulad ng Germany.

Guiding questions:

  1. Bakit lumaki ang utang ng mga bansa sa panahon at pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Dahil sa sobrang gastusin sa armas at suweldo ng sundalo, paghiram ng pera sa bangko at ibang bansa, at minsan pag-imprenta ng maraming pera.
  2. Paano nagdulot ng inflasyon ang pagkasira ng mga sakahan at pabrika?
    Show Answer Bumaba ang produksyon kaya kumonti ang supply; kapag kulang ang produkto at mataas ang demand, tumataas ang presyo ng bilihin.
  3. Sa iyong palagay, makatarungan ba ang pagpapataw ng malaking reparasyon sa isang bansang natalo sa digmaan? Ipaliwanag.
    Show Answer Maaring sagot: Makatarungan bilang bayad-pinsala ngunit hindi dapat sobra upang hindi magdulot ng matinding paghihirap at panibagong galit na maaaring humantong sa susunod na digmaan.

Checkpoint 2 – Nasugatang Lipunan: Mga Veteran, Ulila, at Nawalang Tahanan

Mini-goal: Mailarawan ang epekto ng digmaan sa buhay ng mga sundalo, pamilya, at komunidad.

Ang digmaan ay hindi lamang kwento ng bansa, kundi kwento ng bawat tao na naapektuhan nito. Milyun-milyong sundalo ang nasawi, at marami ang nagbalik na may kapansanan sa katawan o isipan. Ang mga veteran na ito ay kailangang magsimulang muli sa buhay sa kabila ng sugat na dala nila. Sa ilang bansa, kulang ang suporta para sa kanila kaya nahirapan silang makahanap ng trabaho at tinanggap muli sa lipunan.

Para sa mga naiwang pamilya, maraming bata ang naging ulila at maraming kababaihan ang naiwang mag-isa upang buhayin ang kanilang anak. Sa mga bayan at lungsod na malapit sa front line, gumuho ang mga bahay at simbahan, at kinailangang muling itayo mula sa simula. Hindi kataka-taka kung bakit maraming tao ang nakadama ng matinding lungkot at trauma. Sa panahong ito umusbong ang mga monumento at araw ng paggunita upang alalahanin ang mga namatay at mabigyang-pansin ang sakripisyo ng karaniwang mamamayan.

Ang karanasang ito ay maihahambing sa isang komunidad na sinalanta ng napakalakas na bagyo o lindol. Kahit matapos na ang sakuna, matagal pa bago maibalik ang normal na pamumuhay: kailangang magtulungan sa pag-aayos ng tahanan, pagbabalik sa paaralan, at pagharap sa takot. Sa digmaan, mas malala pa, dahil ang pinsala ay dulot ng kapwa tao at hindi lamang kalikasan. Naging malaking hamon ang pagbabalik ng tiwala sa iba’t ibang bansa at sa mismong pamahalaan.

Para sa mga kabataang tulad mo, mahalagang maunawaan na sa likod ng mga datos at petsa ay may tunay na mukha: ang sundalong nawalan ng paa, ang batang naghihintay sa amang hindi na babalik, at ang inang araw-araw sumasalo ng responsibilidad. Ang pag-aaral sa kasaysayan ay isang paraan ng pagbibigay-galang sa kanila at pag-iwas sa pag-uulit ng parehong trahedya.

Mini-summary: Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay nag-iwan ng maraming namatay, sugatang sundalo, ulila, at wasak na komunidad. Nahaharap sila sa hamon ng muling pagbangon sa kabila ng pisikal at emosyonal na sugat.

Guiding questions:

  1. Ano ang mga pangunahing problema ng mga veteran matapos ang digmaan?
    Show Answer Pisikal na kapansanan, emosyonal na trauma, kahirapang makahanap ng trabaho, at minsan kakulangan ng suporta mula sa pamahalaan.
  2. Paano naapektuhan ang mga bata at kababaihan sa mga pamilyang nawalan ng padre de pamilya?
    Show Answer Maraming bata ang naging ulila at maraming babae ang kailangang gumanap bilang parehong magulang at tagapagtaguyod ng kabuhayan.
  3. Sa iyong opinyon, paano natin maipapakita ang paggalang sa mga biktima ng digmaan sa kasalukuyan?
    Show Answer Sa pamamagitan ng pag-alala sa kanilang sakripisyo, pag-iwas sa diskriminasyon, pagsuporta sa mga programang pangkapayapaan, at pag-aaral nang tapat sa kasaysayan.

Checkpoint 3 – Kababaihan sa Gitna ng Total War: Mula Pabrika Hanggang Halalan

Mini-goal: Maipaliwanag kung paano nagbago ang papel ng kababaihan sa panahon at pagkatapos ng digmaan.

Sa nakaraang aralin, nalaman natin na dahil sa total war, maraming kababaihan ang pumasok sa trabaho upang punan ang kakulangan sa lakas-paggawa. Nagtrabaho sila sa pabrika ng armas, ospital, opisina, at sakahan. Ang mga gawaing ito ay dati nang itinuturing na “panlalaki,” ngunit napatunayan ng kababaihan na kaya rin nila itong gampanan. Naging mahalaga ang kanilang ambag upang magpatuloy ang produksyon habang nasa front line ang kalalakihan.

Pagkatapos ng digmaan, maraming babae ang muling hiniling na bumalik sa tradisyonal na papel sa bahay upang magbigay-daan sa mga nagbalik na sundalo. Gayunman, hindi na nawala sa alaala ng kababaihan at lipunan ang katotohanang kaya nilang gampanan ang mabibigat na trabaho. Ito ang nagpalakas sa mga kilusan para sa women’s suffrage o karapatang bumoto. Sa ilang bansa tulad ng Great Britain at Estados Unidos, unti-unting naibigay ang karapatang bumoto sa kababaihan sa mga taon matapos ang digmaan.

Sa personal na antas, nag-iba rin ang pananaw ng mga kababaihan sa sarili. Nakita nila ang sariling kakayahan at nagsimulang maghangad ng edukasyon, propesyon, at boses sa pulitika. Hindi ibig sabihin nito na naging ganap na pantay ang lalaki at babae—marami pa ring hadlang at diskriminasyon. Subalit malinaw na ang Unang Digmaang Pandaigdig ay naging turning point sa pag-usbong ng mga kilusang nagtataguyod ng karapatan ng kababaihan.

Kung iisipin, may pagkakahawig ito sa mga karanasang naranasan sa panahon ng mga kalamidad o pandemya sa kasalukuyan. Kapag kulang ang manggagawa, kung minsan ay nabubuksan ang pagkakataon para sa mga taong dati ay hindi nabibigyan ng tsansang makapagtrabaho. Sa sandaling makita ng lipunan ang tunay na kakayahan nila, nagkakaroon ng tanong kung bakit hindi sila nabibigyan ng ganitong pagkakataon sa normal na panahon.

Mini-summary: Dahil sa pangangailangan ng total war, maraming kababaihan ang pumasok sa mga trabahong dati ay para lamang sa kalalakihan. Matapos ang digmaan, nagamit nila ang karanasang ito upang itulak ang karapatan sa pagboto at mas malawak na partisipasyon sa lipunan.

Guiding questions:

  1. Anong mga uri ng trabaho ang ginampanan ng kababaihan sa panahon ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Pagtrabaho sa pabrika ng armas, pagiging nurse, office worker, driver, at pamamahala ng sakahan at negosyo.
  2. Paano nakatulong ang karanasan ng kababaihan sa digmaan sa pakikibaka para sa women’s suffrage?
    Show Answer Napatunayan nilang kaya nilang gampanan ang mahahalagang trabaho, kaya naging mas malakas ang argumento na dapat silang payagang bumoto at makilahok sa pulitika.
  3. Sa iyong palagay, anong pagbabago sa gender roles ang makikita mo pa rin sa kasalukuyang lipunan na maaaring naimpluwensyahan ng mga pangyayaring ito?
    Show Answer Halimbawa: kababaihang propesyonal sa iba’t ibang larangan, babae sa pamumuno, at mas malawak na pagtanggap na pwedeng magbahagi ang lalaki at babae sa gawaing bahay at trabaho.

Checkpoint 4 – Mga Kilusang Panlipunan: Manggagawa, Magsasaka, at Pag-aaklas

Mini-goal: Maunawaan kung paano nagbunga ang kahirapan at kawalan ng katarungan sa iba’t ibang kilusang panlipunan.

Sa gitna ng wasak na ekonomiya at lipunan, maraming manggagawa at magsasaka ang nakaranas ng mababang sahod, mataas na presyo, at kawalan ng seguridad sa trabaho. Ang mga pabrika na dating gumagawa ng armas ay kailangang mag-adjust sa produksyon ng pangkaraniwang produkto, at hindi lahat ng sundalong nagbalik ay may trabahong naghihintay. Dahil dito, sumibol ang iba’t ibang kilusang panlipunan tulad ng unyon ng mga manggagawa, agraryong protesta, at minsan ay rebolusyon.

Sa Russia, ang kombinasyon ng kahirapan, pagkatalo sa digmaan, at galit sa pamahalaan ay humantong sa Rebolusyong Bolshevik na nagpatalsik sa dating naghaharing pamilya. Sa ibang bansa, umigting ang mga welga at demonstrasyon para sa mas mataas na sahod at mas maayos na kondisyon sa paggawa. May mga kilusang politikal ding sumulpot na nag-alok ng “radikal na solusyon” sa problema, kabilang ang ekstremismong kanan at kaliwa. Sa ganitong klima madaling kumalat ang mga ideyang nangakong mabilis na pagbabago, kahit may panganib sa kalayaan at demokrasya.

Kung ihahambing sa kasalukuyan, makikita natin na kapag tumataas ang presyo ng bilihin at hindi sumasabay ang sahod, nagkakaroon din ng protesta at panawagan sa pamahalaan. Mahalaga ang balanse: kailangang protektahan ang karapatan ng manggagawa at magsasaka, ngunit kailangan ding isaalang-alang ang kakayahan ng ekonomiya. Ang kasaysayan ng panahong ito matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig ay babala na ang kawalan ng katarungang panlipunan ay maaaring humantong sa mas malalang kaguluhan.

Para sa kabataan, ang pag-unawa sa mga kilusang ito ay nakatutulong upang makita na ang pagbabago ay hindi basta bigla na lang dumarating. Ito ay bunga ng mahabang proseso ng pagkilos, pag-uusap, at minsan, matinding hidwaan. Ang tanong: Paano tayo makikibahagi sa pagbabago ngayon sa paraang mapayapa at responsable?

Mini-summary: Ang kahirapan at kawalan ng katarungan matapos ang digmaan ay nagbunga ng welga, protesta, at rebolusyon sa ilang bansa. Ipinakita nito na mahalaga ang pag-aalaga sa karapatan at kabuhayan ng mga mamamayan upang maiwasan ang mas malalang kaguluhan.

Guiding questions:

  1. Ano ang mga dahilan kung bakit lumakas ang mga kilusang manggagawa at magsasaka matapos ang digmaan?
    Show Answer Mababang sahod, mataas na presyo, kakulangan sa trabaho, at pakiramdam na hindi patas ang paghahati ng yaman at sakripisyo.
  2. Paano nakaapekto ang karanasan ng Russia sa kabuuang larawan ng epekto ng digmaan sa lipunan?
    Show Answer Ipinakita ng Rebolusyong Ruso na maaaring magbago ang sistema ng pamahalaan kapag labis na napabayaan ang mamamayan at sumabay ang pagkatalo sa digmaan.
  3. Sa iyong palagay, ano ang mahalagang aral tungkol sa pagharap ng pamahalaan sa reklamo ng mga mamamayan?
    Show Answer Kailangan ng bukas na pakikipag-usap, makatarungang polisiya, at maagap na pagtugon upang hindi na humantong sa marahas na pag-aaklas.

Checkpoint 5 – Epekto sa Mundo at sa Pilipinas: Mga Aral sa Kolonya at Nasyon

Mini-goal: Makita ang epekto ng digmaan sa labas ng Europa at maiugnay ito sa karanasan ng Pilipinas at ibang kolonya.

Bagama’t sa Europa nangyari ang karamihan sa labanan, naramdaman din ng ibang bahagi ng mundo ang epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig. Ang mga kolonya sa Asya at Aprika ay pinagkunan ng sundalo, hilaw na materyales, at buwis. Matapos ang digmaan, maraming mamamayan sa mga kolonya ang nagtanong: “Kung kaya naming lumaban at magsakripisyo, bakit hindi kami binibigyan ng ganap na kalayaan?” Dahil dito, lumakas ang mga kilusang nasyonalista sa India, Vietnam, China, at iba pang bansa.

Sa Pilipinas, na noon ay nasa ilalim ng pamamahala ng Estados Unidos, hindi direktang naging lugar ng pangunahing labanan, ngunit naramdaman ang epekto sa ekonomiya at pulitika. May mga Pilipinong naglingkod sa hukbo o nagtrabaho sa industriya na konektado sa digmaan. Nakita rin ng mga lider sa kolonya ang kahalagahan ng diplomasya at pandaigdigang ugnayan sa pagbuo ng mga organisasyong tulad ng League of Nations, kahit hindi pa ganap na malaya ang Pilipinas noon.

Sa mas malawak na antas, nagbago rin ang mapa ng mundo: may mga imperyong nawala at may bagong bansang nabuo. Ang mga kasunduang pangkapayapaan ay nagtakda ng bagong hangganan na hindi laging isinasaalang-alang ang kasaysayan at kultura ng mga taong nakatira roon. Naging dahilan ito ng mga bagong tensyon na may kinalaman sa lahi, relihiyon, at teritoryo.

Sa kasalukuyan, mahalagang maunawaan ng kabataang Pilipino na ang ating kasaysayan ay konektado sa pandaigdigang kasaysayan. Ang mga pangyayaring tulad ng Unang Digmaang Pandaigdig ay nakaapekto sa pag-iisip tungkol sa kalayaan, nasyonalismo, at pagbuo ng mga samahang pandaigdig na sinusubukang pigilan ang panibagong digmaan.

Mini-summary: Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay nagpalakas ng nasyonalismo sa mga kolonya at nagbago sa mapa ng mundo. Kahit hindi naging pangunahing lugar ng labanan, naramdaman ng Pilipinas at iba pang bansa ang epekto sa ekonomiya at kaisipang pampulitika.

Guiding questions:

  1. Paano naapektuhan ang mga kolonya sa Asya at Aprika ng digmaan kahit malayo sila sa Europa?
    Show Answer Nagpadala sila ng sundalo at yaman, nagdusa sa buwis at kakulangan sa produkto, at mula rito ay lumakas ang panawagan para sa kalayaan.
  2. Bakit mahalagang maunawaan ng mga Pilipino ang mga pangyayaring pandaigdig tulad ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Dahil nakaapekto ito sa pagtingin sa kolonyalismo, kalayaan, at mga organisasyong pandaigdig na nakakaapekto sa ating bansa hanggang ngayon.
  3. Sa iyong palagay, ano ang maaaring maging papel ng kabataan sa pagpapanatili ng kapayapaan sa loob at labas ng bansa?
    Show Answer Maaaring pag-aralan ang kasaysayan, igalang ang karapatan ng iba, makilahok sa makabuluhang diskurso, at suportahan ang mapayapang paraan ng pagresolba ng sigalot.
  1. Example 1 – Budget ng Bansa:
    Isang bansa ang gumastos nang malaki sa armas sa panahon ng digmaan at nangutang sa ibang bansa. Pagkatapos ng digmaan, kailangan nitong bayaran ang utang at reparasyon. Ano ang maaaring mangyari sa buwis at serbisyong panlipunan nito?
    Show Answer Malamang tataas ang buwis at maaaring bawasan ang ilang serbisyong panlipunan upang makabayad sa utang at reparasyon.
  2. Example 2 – Sugatang Sundalo:
    Si Marco ay nagbalik mula sa digmaan na may kapansanan sa paa. Hirap siyang makabalik sa dati niyang trabaho sa pabrika. Anong suporta ang kinakailangan niya mula sa pamahalaan at komunidad?
    Show Answer Kailangan niya ng benepisyo para sa gamutan, programang panghanapbuhay o pagsasanay sa bagong trabaho, at suporta ng komunidad upang hindi siya ma-discriminate.
  3. Example 3 – Babae sa Pabrika:
    Sa panahon ng digmaan, nagtrabaho si Ana sa pabrika ng bala at naging bihasa sa paggamit ng makinarya. Pagbalik ng mga sundalo, nais siyang paalisin at ibalik sa gawaing bahay lamang. Paano nauugnay ang sitwasyong ito sa women’s suffrage?
    Show Answer Ipinapakita nito na kaya ng kababaihan ang trabahong pang-industriya, kaya nagsimulang tanungin nila kung bakit wala silang karapatang pumili ng lider sa pamamagitan ng pagboto.
  4. Example 4 – Welga sa Pabrika:
    Sa isang lungsod, nagkaisa ang mga manggagawa upang magwelga laban sa mababang sahod at mahabang oras ng trabaho matapos ang digmaan. Saang konsepto ito nauugnay?
    Show Answer Nauugnay ito sa social unrest at mga kilusang manggagawa na lumakas dahil sa kahirapan pagkatapos ng digmaan.
  5. Example 5 – Kolonya at Kalayaan:
    Isang kolonya sa Asya ang nagpadala ng libu-libong sundalo upang tumulong sa digmaan ng kanyang mananakop. Pagkatapos ng digmaan, hiling nila ay higit na awtonomiya at kalaunan, kalayaan. Ano ang lohika sa kanilang hiling?
    Show Answer Dahil nagpakita sila ng katapatan at sakripisyo, naniniwala silang karapat-dapat din sila sa kalayaan at sariling pamahalaan.

Isulat ang iyong sagot sa kuwaderno. Pagkatapos, ihambing sa mga kasagutang nasa ibaba.

  1. Banggitin ang dalawang pangunahing problema sa ekonomiya ng mga bansa pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Malaking utang at pagkasira ng mga sakahan/pabrika na nagdulot ng kakulangan sa produkto at inflasyon.
  2. Gumawa ng dalawang pangungusap na naglalarawan sa kalagayan ng mga veteran matapos ang digmaan.
    Show Answer Dapat mabanggit ang pisikal at emosyonal na sugat, kahirapang makahanap ng trabaho, at pangangailangan sa suporta ng pamahalaan.
  3. Ilahad ang tatlong halimbawa ng bagong papel ng kababaihan sa panahon ng digmaan.
    Show Answer Pagtrabaho sa pabrika, pagiging nurse o staff ng militar, at pamamahala sa sakahan/negosyo habang wala ang kalalakihan.
  4. Ipaliwanag sa 3–4 pangungusap kung paano nagdulot ng social unrest ang kahirapan matapos ang digmaan.
    Show Answer Dapat makita na dahil sa mababang sahod, mataas na presyo, at kawalan ng trabaho, nagkaroon ng welga, protesta, at sa ilang bansa, rebolusyon laban sa pamahalaan.
  5. Gumawa ng simpleng cause–effect diagram tungkol sa “Reparasyon sa Germany → Ekonomiya → Damdamin ng Mamamayan”.
    Show Answer Halimbawa: Reparasyon → mataas na buwis at utang → inflasyon at kahirapan → galit, pagdududa sa pamahalaan, at pag-angat ng radikal na kilusan.
  6. Sumulat ng maikling talata (4–5 pangungusap) tungkol sa isang batang naapektuhan ng digmaan (maaaring ulila, refugee, o anak ng veteran).
    Show Answer Dapat makita ang emosyonal at praktikal na hamon: pagkawala ng magulang, paglipat ng tirahan, hirap sa pag-aaral, at pag-asa sa tulong ng komunidad.
  7. Magbigay ng dalawang dahilan kung bakit lumakas ang kilusang women’s suffrage matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Dahil napatunayan ng kababaihan ang kakayahan sa trabaho at sakripisyo sa digmaan, at nakita nilang hindi patas na wala silang karapatang bumoto.
  8. Punan ang patlang: Ang malaking pagtaas ng presyo ng bilihin matapos ang digmaan ay tinatawag na ________.
    Show Answer Inflasyon.
  9. Punan ang patlang: Ang proseso ng pagpapauwi sa mga sundalo at pagbuwag sa hukbo pagkatapos ng digmaan ay tinatawag na ________.
    Show Answer Demobilisasyon.
  10. Sa iyong palagay, ano ang pinakamahalagang aral mula sa mga epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig sa lipunan? Isulat sa 2–3 pangungusap.
    Show Answer Maaaring sagot: Kailangang pangalagaan ang kapayapaan dahil napakalaki ng gastos ng digmaan; mahalaga ang katarungang panlipunan upang maiwasan ang kaguluhan; at dapat kilalanin ang ambag ng kababaihan at karaniwang mamamayan.

Subukin ang iyong pang-unawa. Sagutin muna nang tapat bago tingnan ang mga kasagutan.

  1. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang HINDI direktang epekto ng digmaan sa ekonomiya?
    A. Pagtaas ng presyo ng bilihin
    B. Pagkawasak ng mga pabrika at sakahan
    C. Pagdami ng turista sa Europa
    D. Pagbabago ng pambansang utang
    Show Answer C. Pagdami ng turista sa Europa
  2. (True or False) Ang reparasyon ay bayad-pinsala na ipinapataw sa bansang natalo sa digmaan.
    Show Answer True.
  3. (Identification) Tawag sa dating sundalong lumahok sa digmaan.
    Show Answer Veteran
  4. (Short Answer) Magbigay ng isang dahilan kung bakit nahirapan ang mga veteran na makabalik sa normal na buhay.
    Show Answer Dahil sa kapansanan, emosyonal na trauma, at kakulangan sa trabaho o sapat na benepisyo.
  5. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang pinakamainam na paliwanag sa pagtaas ng kilusang women’s suffrage matapos ang digmaan?
    A. Naging mas maraming artista ang kababaihan
    B. Nakita ng lipunan ang malaking ambag ng kababaihan sa trabaho at sakripisyo sa digmaan
    C. Naging mas maliit ang populasyon ng lalaki
    D. Ipinilit ito ng mga sundalo
    Show Answer B.
  6. (True or False) Ang total war ay tumutukoy lamang sa labanan sa pagitan ng mga sundalo sa front line.
    Show Answer False. Kasama rito ang buong lipunan at ekonomiya.
  7. (Identification) Tawag sa mga kilusang humihingi ng mas mataas na sahod at mas maayos na kondisyon sa trabaho.
    Show Answer Mga kilusang manggagawa o labor movements.
  8. (Short Answer) Paano nakaapekto ang digmaan sa mga kolonya sa Asya at Aprika?
    Show Answer Nagpadala sila ng sundalo at yaman, naranasan ang kahirapan, at pagkatapos ay lumakas ang panawagan para sa kalayaan at nasyonalismo.
  9. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang halimbawa ng social unrest?
    A. Pagdiriwang ng pista
    B. Tahimik na pag-upo sa bahay
    C. Malawakang welga at protesta sa lansangan
    D. Pagbili sa tindahan
    Show Answer C. Malawakang welga at protesta sa lansangan
  10. (Short Answer) Ipaliwanag kung bakit nagbago ang mapa ng mundo pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Dahil sa mga kasunduang pangkapayapaan na naghati muli sa mga teritoryo, pagbagsak ng ilang imperyo, at pagbuo ng bagong mga bansa.
  11. (True or False) Wala halos epekto ang Unang Digmaang Pandaigdig sa Pilipinas.
    Show Answer False. May epekto ito sa ekonomiya, pulitika, at pagtingin sa kalayaan kahit hindi tayo naging pangunahing lugar ng labanan.
  12. (Short Answer) Ano ang ibig sabihin ng gender roles?
    Show Answer Ito ang mga inaasahang gawain at pag-uugali ng lalaki at babae ayon sa pamantayan ng lipunan.
  13. (Short Answer) Paano nagbukas ng pagkakataon ang digmaan para sa kababaihan ngunit nagdala rin ng bagong hamon sa kanila?
    Show Answer Nagkaroon sila ng trabaho at mas malawak na papel, ngunit pagkatapos ng digmaan marami ang nais ibalik sila sa tradisyonal na tungkulin kaya kinailangan nilang ipaglaban ang kanilang bagong karapatan.
  14. (Short Answer) Magbigay ng isang dahilan kung bakit mahalagang alalahanin ang mga biktima ng digmaan.
    Show Answer Upang igalang ang kanilang sakripisyo, matuto sa mga pagkakamali ng nakaraan, at pahalagahan ang kapayapaan sa kasalukuyan.
  15. (Reflection-Type) Kung ikaw ay nabuhay sa panahon pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig, aling grupo ang sa tingin mo ay pinakakinakailangang tulungan: mga veteran, kababaihan, o mga ulila? Ipaliwanag ang iyong sagot.
    Show Answer Iba-iba ang maaaring sagot; mahalaga na malinaw ang paliwanag at nakikita ang pangangailangan ng piniling grupo at ang ugnayan nito sa kabuuang lipunan.
  1. Gumawa ng poster o digital layout na pinamagatang “Ang Totoong Gastos ng Digmaan” na nagpapakita ng datos (hal. bilang ng namatay, nasugatan, ulila) at isang mensahe tungkol sa kapayapaan.
    Show Answer Teacher note: Bigyang-diin ang tamang pagkuha at pag-angkop ng datos; iwasan ang nakakatakot na imahe; pokus sa pag-unawa at pag-asa sa kapayapaan.
  2. Magsagawa ng simpleng panayam sa nakatatanda (lolo, lola, kapitbahay) tungkol sa kanilang karanasan o kuwento ng pamilya sa panahon ng digmaan o malalang krisis.
    Show Answer Teacher note: Ipaliwanag sa mga mag-aaral na maging maingat at magalang sa pagtatanong; hindi kailangang pilitin ang taong ayaw magbahagi ng maselang karanasan.
  3. Gumawa ng isang page comic strip na nagpapakita ng isang babae bago, habang, at pagkatapos ng digmaan at kung paano nagbago ang kanyang papel sa lipunan.
    Show Answer Teacher note: Puwedeng gumamit ng stick figures; mahalaga ang malinaw na kuwento tungkol sa pagbabago sa gender roles.
  4. Mag-research tungkol sa isang organisasyong pandaigdig (hal. League of Nations o kasalukuyang katumbas) at ipaliwanag ang layunin nito sa pagpapanatili ng kapayapaan.
    Show Answer Teacher note: Gabayan ang paggamit ng mapagkakatiwalaang sanggunian; ipakita ang limitasyon at tagumpay ng organisasyon nang hindi sobrang detalyado.
  5. Sa maliit na grupo, magdisenyo ng “community plan” kung paano tutugon ang inyong barangay kung sakaling may malalang krisis (hindi digmaan) tulad ng bagyo o lindol, gamit ang mga aral sa total war at home front.
    Show Answer Teacher note: Ituon sa paghahanda, kooperasyon, at malinaw na tungkulin; iwasan ang nakakatakot na senaryo; ilahad bilang praktikal na paghahanda.

Sa iyong kuwaderno, sagutin ang tanong:

“Sa lahat ng epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig na tinalakay natin – sa ekonomiya, lipunan, at kababaihan – alin ang sa tingin mo ang may pinakamalaking impluwensya sa mundo ngayon? Ipaliwanag sa 5–7 pangungusap.”

Lesson Sections

at
Tags ,

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)
Powered by Blogger.