Search This Blog

Wednesday, November 26, 2025

Home / AP8 / Araling Panlipunan / AP8 Q3W1D2: Mga Bansa at Mahahalagang Pangyayari sa Unang Digmaang Pandaigdig

AP8 Q3W1D2: Mga Bansa at Mahahalagang Pangyayari sa Unang Digmaang Pandaigdig

on in ,
Mga Bansa at Mahahalagang Pangyayari sa Unang Digmaang Pandaigdig

Sa araling ito, ilalagay natin sa mapa ang mga bansang nakibahagi sa Unang Digmaang Pandaigdig at susuriin ang mahahalagang pangyayari sa iba’t ibang harapan. Makikilala mo ang Allied Powers, Central Powers, at ilang neutral na bansa at bakit sila napilitang pumili ng panig. Mula sa mga trintsera sa Western Front hanggang sa labanan sa dagat, makikita mo kung paano naging “total war” ang tunggaliang ito. Gagamitin natin ang mga konseptong alyansa, neutralidad, front line, at home front upang maunawaan ang takbo ng digmaan.

  • Subject: Araling Panlipunan
  • Grade: 8
  • Day: 2 of 4

By the end of the lesson, you will be able to:

  • Identify and classify at least eight countries as Allied Powers, Central Powers, or neutral states during the First World War.
  • Describe in writing three major fronts or key events of the war and explain their significance using 3–5 sentences each.
  • Create a labeled timeline or map sketch that shows the sequence of selected major events and the participation of key countries from 1914 to 1918.
  • Allied Powers – pangkat ng mga bansang magkasangga laban sa Central Powers (hal. France, Great Britain, Russia, kalaunan USA at iba pa).
  • Central Powers – alyansa ng Germany, Austria–Hungary, at iba pang kaalyado tulad ng Ottoman Empire at Bulgaria.
  • Neutral na Bansa – bansang hindi opisyal na kumampi sa alinmang panig (hal. Switzerland, Sweden, Netherlands).
  • Western Front – pangunahing linya ng labanan sa pagitan ng Germany at mga hukbo ng France, Great Britain, at kalaunan USA, sa kanlurang bahagi ng Europa.
  • Eastern Front – linya ng labanan sa pagitan ng Germany at Austria–Hungary laban sa Russia at mga kaalyado nito.
  • Trintsera (Trench) – malalim na hukay o kanal na hinuhukay ng mga sundalo bilang proteksyon sa putukan at pagsalakay.
  • Total war – kalagayan kung saan halos buong lipunan (ekonomiya, kababaihan, kabataan) ay nakatuon sa pagsuporta sa digmaan.
  • Home front – buhay at gawain ng mga taong naiwan sa sariling bansa habang ang mga sundalo ay nasa front line.

Balikan natin ang aralin sa Mga Sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig mula sa Day 1.

  1. Ano ang apat na pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at sistema ng alyansa.
  2. Ano ang pangalan ng dalawang malaking alyansa bago sumiklab ang digmaan?
    Show Answer Triple Alliance (Germany, Italy, Austria–Hungary) at Triple Entente (France, Great Britain, Russia).
  3. Anong pangyayari ang nagsilbing mitsa ng Unang Digmaang Pandaigdig noong 1914?
    Show Answer Ang pagpaslang kay Archduke Franz Ferdinand ng Austria–Hungary sa Sarajevo, Bosnia.

Checkpoint 1 – Sino ang Laban sa Kanino?

Mini-goal: Makilala ang pangunahing mga panig at bansang sangkot sa Unang Digmaang Pandaigdig.

Upang maunawaan ang takbo ng Unang Digmaang Pandaigdig, mahalagang malinaw kung sinu-sino ang magkakampi at magkakalaban. Sa isang banda ay naroon ang Central Powers: Germany, Austria–Hungary, at kalaunan ang Ottoman Empire at Bulgaria. Sa kabila naman ay ang Allied Powers, na kinabibilangan ng France, Great Britain, at Russia bilang unang kasapi, kasunod ang Italy, Japan, Estados Unidos, at iba pang bansa na sumanib habang tumatagal ang digmaan. Mayroon ding mga neutral na bansa tulad ng Switzerland, Netherlands, at Sweden na nagsikap umiwas sa gulo.

Maaaring ihalintulad ito sa isang malakihang paligsahan sa paaralan kung saan may dalawang malaking koponan, ngunit sa pagkakataong ito, hindi laro ang usapan kundi buhay ng milyun-milyong tao. Ang bawat bansa ay may kani-kaniyang dahilan sa pagpili ng panig: proteksiyon, alyansa, o pagnanais sa kapangyarihan. Halimbawa, ang Germany ay nais patunayan ang lakas nito bilang bagong industriyalisadong bansa, samantalang ang France ay may hinanakit pa mula sa nawalang teritoryo (Alsace–Lorraine) sa naunang digmaan laban sa Germany.

Ang pagkakabuo ng mga panig na ito ay nagpakita kung paanong ang alyansa ay nagiging parang sapot ng gagamba. Kapag kumilos ang isang bahagi, may hilang nararamdaman ang iba. Kapag nagdeklara ng digmaan ang isang bansa, may kasunod na deklarasyon ang mga kakampi nito. Kaya nang umarangkada ang labanan noong 1914, mabilis na lumawak ang saklaw nito dahil sa mga kasunduang matagal nang nilagdaan.

Sa modernong panahon, makikita pa rin natin ang kahalintulad na ugnayan sa mga kasunduang pangseguridad at organisasyong pandaigdig. Ngunit may mahalagang aral mula sa karanasan noon: ang alyansa ay dapat gamitin upang pigilan, hindi pasiglahin, ang digmaan. Kung hindi maingat, ang pangakong “tutulungan kita” ay maaaring unti-unting humatak sa buong daigdig papunta sa isang marahas na tunggalian.

Mini-summary: Ang mga bansa ay nahati sa Central Powers at Allied Powers, habang may ilang nanatiling neutral. Ang mga alyansa at kasunduan ang nagbuklod sa kanila, ngunit sila rin ang dahilan kung bakit mabilis na lumawak ang saklaw ng digmaan mula sa lokal na sigalot patungong pandaigdigang tunggalian.

Guiding questions:

  1. Anong mga bansa ang pangunahing kasapi ng Central Powers at Allied Powers?
    Show Answer Central Powers: Germany, Austria–Hungary, Ottoman Empire, Bulgaria; Allied Powers: France, Great Britain, Russia, kalaunan Italy, Japan, USA at iba pa.
  2. Bakit mahalagang maunawaan kung sino ang magkakampi sa isang digmaang pandaigdig?
    Show Answer Dahil nakatutulong ito upang maunawaan ang galaw ng labanan, dahilan ng paglawak ng gulo, at kung bakit nadadamay ang mga bansang malayo sa pinagmulan ng sigalot.
  3. Sa iyong palagay, kailan nagiging kapaki-pakinabang at kailan nagiging mapanganib ang mga alyansa?
    Show Answer Kapaki-pakinabang kapag nagdudulot ng balanse at pumipigil sa agresyon; mapanganib kapag nag-uudyok sa mga bansang magdeklara ng digmaan dahil alam nilang may kakampi sila.

Checkpoint 2 – Western Front: Buhay sa mga Trintsera

Mini-goal: Maipaliwanag ang kalagayan ng mga sundalo sa Western Front at ang katangian ng trench warfare.

Kapag sinabing Unang Digmaang Pandaigdig, madalas na larawan ng trench warfare ang unang pumapasok sa isip ng mga historyador. Sa Western Front, mula sa baybayin ng Belgium hanggang sa hangganan ng Switzerland, humukay ng malalalim at mahahabang trintsera ang magkabilang panig. Sa loob ng mga kanal na ito, nanirahan ang mga sundalo sa araw-araw na panganib mula sa putukan, granada, at gas attacks. Sa halip na mabilis na paglusob at panalo, naging matagal at halos hindi gumagalaw ang linya ng labanan.

Isipin mong ilang buwan o taon kang halos nakatira sa makitid na kanal na puno ng putik. Madalas ay basa ang sapatos, mabaho, at masikip. Ang mga sundalo ay nakararanas ng “trench foot” (sakit sa paa dahil sa pagkababad sa tubig at putik), kakulangan sa pagkain, at matinding pagod sa paulit-ulit na pagbanat sa parehong gawain—bantay, paghukay, at pagtakbo palabas ng trintsera kapag may utos na umatake. Marami ang nasawi sa ilang metro lamang na pag-abante dahil sa malakas na depensa ng kalaban.

Sa kabila nito, ang buhay sa trintsera ay puno rin ng maikling sandali ng katahimikan: pagbabahagi ng kuwento, pagsulat ng liham sa pamilya, at pag-asa na matapos na ang digmaan. Sa mga panahong iyon, marahil ay katulad din nila ang mga kabataang sundalo ngayon na nagtataka kung bakit kailangang magdusa ang karaniwang tao para sa mga desisyong ginagawa ng mga lider pampolitika.

Kung ihahambing sa ating karanasan, maaaring ilarawan ang trench warfare na parang matagal na sigalot sa komunidad na hindi agad maresolba. Walang gustong umatras dahil baka magmukhang mahina, ngunit bawat maliit na hakbang ay may kapalit na malaking pagdurusa. Dito natin mas mauunawaan kung bakit sinasabi ng mga historyador na ang Unang Digmaang Pandaigdig ay hindi lamang laban ng armas kundi laban din ng kalooban ng tao.

Mini-summary: Sa Western Front, nabuo ang trench warfare kung saan ang mga sundalo ay nanirahan sa mahahabang trintsera na puno ng putik, panganib, at pagod. Ang labanan ay naging mabagal at magastos sa buhay, na nagpakita ng matinding sakripisyo ng karaniwang sundalo sa gitna ng matagal na digmaan.

Guiding questions:

  1. Ano ang trench warfare at bakit ito nabuo sa Western Front?
    Show Answer Trench warfare ay labanan kung saan magkabilang panig ay nagtatayo ng malalalim na kanal bilang proteksyon; nabuo ito dahil sa lakas ng armas at depensa, kaya delikado ang hayagang pagsalakay.
  2. Ano ang mga suliraning kinaharap ng mga sundalo sa trintsera?
    Show Answer Putik, sakit tulad ng trench foot, kakulangan sa pagkain, patuloy na putukan, gas attacks, at matinding pagod at takot.
  3. Kung ikaw ay sundalo sa trintsera, ano ang mararamdaman mo tungkol sa desisyon ng mga lider na ipagpatuloy ang digmaan? Ipaliwanag.
    Show Answer Maaring sagot: mararamdaman ang pagod, pagdududa, at tanong kung sulit ang sakripisyo; maaaring maunawaan ang pangangailangan sa depensa ngunit maghanap pa rin ng mapayapang solusyon.

Checkpoint 3 – Eastern Front at Iba pang Harapan

Mini-goal: Makilala na hindi lamang sa Kanluran naganap ang labanan kundi sa iba’t ibang bahagi ng daigdig.

Bagaman madalas nabibigyang-diin ang Western Front, hindi doon lang umiikot ang Unang Digmaang Pandaigdig. Sa Eastern Front, nagbanggaan ang pwersa ng Germany at Austria–Hungary laban sa malawak ngunit problemadong hukbo ng Russia. Dito mas mabilis ang galaw ng hukbo kumpara sa trintsera sa Kanluran dahil sa lawak ng lupain at kakulangan sa matibay na depensa. Gayunman, nagdulot ito ng napakalaking kaswalidad sa magkabilang panig at nag-ambag sa krisis sa loob mismo ng Russia na humantong sa Rebolusyong Ruso noong 1917.

Bukod sa Eastern Front, may mga labanan din sa Balkans, sa Middle East, at sa karagatan. Ang Ottoman Empire, na kaalyado ng Central Powers, ay nakipaglaban sa mga hukbong British at Arab sa rehiyong ito. Sa dagat, nagkaroon ng patuloy na labanan sa pagitan ng British Royal Navy at ng German U-boats (submarine) na sumira sa mga barkong pangkalakalan. Ang mga lumubog na barko, kasama na ang ilang sibilyan, ay nagpalala ng tensyon at kalaunan ay naging isa sa mga dahilan ng pagpasok ng Estados Unidos sa digmaan.

Mula sa perspektibo ng mga ordinaryong tao sa mga rehiyong ito, maaaring tila “hindi nila digmaan” ang nagaganap. Gayunpaman, nadamay sila dahil sa ugnayan ng mga imperyo at kolonyalismo. Ang mga sundalo mula sa India, Aprika, at iba pang kolonya ay ipinadala sa malalayong lupain upang lumaban para sa bansang sumakop sa kanila. Ito ay nagpapakita kung gaano kalawak ang epekto ng tunggalian na nagsimula sa Europa.

Sa ating panahon, makikita rin natin kung paanong ang mga desisyon sa isang rehiyon ng mundo, tulad ng digmaan o krisis pang-ekonomiya, ay may epekto sa presyo ng bilihin, paggalaw ng langis, at migrasyon kahit sa mga bansang malayo sa pinangyarihan. Ang pangyayaring ito noong Unang Digmaang Pandaigdig ay paalala na tunay ngang magkakaugnay ang mga bansa sa daigdig.

Mini-summary: Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay may iba’t ibang harapan: Eastern Front, Balkans, Middle East, at karagatan. Nadamay ang maraming rehiyon at kolonya, na nagpapakita na ang digmaan ay hindi lamang problema ng Europa kundi ng buong mundo.

Guiding questions:

  1. Ano ang pagkakaiba ng labanan sa Eastern Front kumpara sa Western Front?
    Show Answer Mas mabilis at malawak ang galaw sa Eastern Front, hindi tulad ng matagal na trench warfare sa Western Front; nagresulta ito sa malaking kaswalidad at paminsang pag-urong ng linya.
  2. Paano nadamay ang mga kolonya at bansang wala sa Europa sa digmaan?
    Show Answer Nagpadala ng sundalo at yaman ang mga kolonya para sa mga imperyo; nagkaroon ng labanan sa kanilang lupain, tulad ng sa Middle East at Aprika.
  3. Sa iyong palagay, bakit mahalagang tingnan ang digmaan mula sa perspektibo ng mga bansang “nadamay lang” at hindi pangunahing manlalaro?
    Show Answer Upang maunawaan ang kabuuang epekto ng digmaan, makitang may iba’t ibang karanasan ang mga tao, at hindi lamang ang pananaw ng malalaking bansa ang mahalaga.

Checkpoint 4 – Belgium, Switzerland, at ang Usapin ng Neutralidad

Mini-goal: Maunawaan ang papel ng mga neutral na bansa at kung bakit mahalaga ang paggalang sa kasunduang internasyonal.

Ayon sa mga kasunduan bago ang digmaan, ang Belgium ay itinuturing na neutral na bansa. Ibig sabihin, hindi ito dapat sakupin o gawing daanan ng mga hukbo sa anumang digmaan. Gayunman, upang mabilis na malusob ang France, nilabag ng Germany ang kasunduang ito at sinalakay ang Belgium noong 1914. Ang paglusob na ito ang nag-udyok sa Great Britain na pumasok sa digmaan bilang pagtatanggol sa maliit na bansang nilabag ang neutralidad. Dito makikita kung paanong ang paglapastangan sa isang kasunduan ay maaaring magpalaki ng gulo at magdagdag ng bagong kalaban.

Sa kabaligtaran, ang Switzerland naman ay matagumpay na nanatiling neutral sa kabila ng napakagulong sitwasyon sa paligid nito. Bagaman napaliligiran ng mga bansang sangkot sa digmaan, pinangalagaan nito ang patakarang walang pinapanigan. Mahalaga ang kanilang matatag na pamahalaan, lokasyon sa kabundukan, at reputasyon bilang lugar ng negosasyon at bangko. Ipinapakita nito na posible, bagama’t mahirap, ang manatiling hindi kasali sa digmaan kung malinaw at iginagalang ang patakaran.

Maaari nating iugnay ang neutralidad sa pang-araw-araw na buhay. Halimbawa, sa alitan ng dalawang kaibigan, may mga kaklase na pilit hinihila sa panig ng isa. Ang pagpili na manatiling patas at makinig sa magkabilang panig ay mahirap, ngunit mahalaga upang makatulong sa mapayapang pagresolba ng sigalot. Gayundin, ang mga bansang neutral ay maaaring magsilbing lugar para sa pag-uusap at kasunduan.

Ang karanasan ng Belgium at Switzerland ay nagtuturo ng dalawang magkaibang kuwento: isa tungkol sa paglabag na nagdala ng digmaan, at isa tungkol sa matatag na paninindigan para sa kapayapaan. Sa parehong kaso, makikita natin na ang mga desisyon ng malaki at maliit na bansa ay kapwa may malaking ambag sa kasaysayan.

Mini-summary: Nilabag ng Germany ang neutralidad ng Belgium, na naging dahilan para sumali ang Great Britain sa digmaan. Samantala, nanatiling neutral ang Switzerland at nakaiwas sa labanan. Ipinapakita nito na ang paggalang o paglabag sa neutralidad ay may malalaking epekto sa paglawak ng digmaan.

Guiding questions:

  1. Ano ang ibig sabihin ng pagiging neutral na bansa?
    Show Answer Ang bansang hindi kumakampi sa alinmang panig sa digmaan at dapat igalang ang hangganan nito ayon sa kasunduan.
  2. Bakit naging mahalaga ang paglusob ng Germany sa Belgium noong 1914?
    Show Answer Dahil nilabag nito ang kasunduang internasyonal at naging dahilan upang sumali ang Great Britain at iba pang bansa sa digmaan.
  3. Kung ikaw ay lider ng isang maliit na bansa, pipiliin mo bang maging neutral sa malakihang digmaan? Bakit?
    Show Answer Maaaring sagot: Oo, upang protektahan ang mamamayan at maging tulay sa kapayapaan; o hindi, kung may malakas na dahilan upang ipagtanggol ang karapatan ng inaapi—mahalaga ang malinaw na paliwanag.

Checkpoint 5 – Mga Bansa sa Likod ng Linya: Home Front at Total War

Mini-goal: Mailarawan kung paano naapektuhan ang mga sibilyan at kababaihan sa mga bansang sangkot sa digmaan.

Ang salitang “digmaan” ay kadalasang iniuugnay sa mga sundalong nasa front line, ngunit sa Unang Digmaang Pandaigdig, buong lipunan ang nasangkot. Tinatawag ito ng mga historyador na total war. Sa France, Great Britain, Germany, at iba pang bansa, ang pabrika, sakahan, paaralan, at tahanan ay ginawang bahagi ng pagsisikap sa digmaan. Ang mga kalalakihang nasa wastong gulang ay ipinadala sa labanan, kaya’t ang mga kababaihan at matatanda ang naiwang magtrabaho sa pabrika at bukirin upang matustusan ang pangangailangan ng hukbo.

Maraming kababaihan ang unang beses nakapasok sa gawaing dati ay “para sa lalaki lamang,” tulad ng paggawa ng bala, pagmamaneho ng sasakyan, at pagbabantay sa opisina ng pamahalaan. Habang nagdurusa ang mga sundalo sa trintsera, ang mga pamilya sa home front ay nakaranas ng rationing o paghihigpit sa pagkain, madalas na blackouts, at takot sa mga balita ng pagkamatay ng kanilang mahal sa buhay. Sa kabila nito, nag-organisa sila ng mga kampanya para sa donasyon, pagtahi ng uniporme, at pangangalap ng pondo.

Ang sitwasyong ito ay maihahambing sa mga panahon ng matinding sakuna kung saan hindi lamang ang mga nasa unang hanay, tulad ng doktor at rescuer, ang kumikilos. Maging ang mga nasa bahay ay tumutulong sa pamamagitan ng pag-iimpok, pag-aambag ng relief goods, at pagdarasal o moral support. Sa ganitong paraan, nakikita natin na ang digmaan ay hindi lamang away ng mga sundalo kundi karanasan ng buong komunidad.

Sa huli, ang pagbabago ng papel ng kababaihan at sibilyan sa panahon ng digmaan ay nagbukas din ng mga tanong tungkol sa karapatan at pagkakapantay-pantay. Kung kaya nilang gampanan ang mabibigat na trabaho sa panahon ng digmaan, nararapat din ba silang bigyan ng mas malawak na karapatan pagkatapos nito? Ito ang mga tanong na mas mapag-uusapan sa susunod na araw, ngunit mahalagang makita na nagsimula na ang pagbabagong ito habang nagpapatuloy ang digmaan.

Mini-summary: Sa konsepto ng total war, hindi lamang ang mga sundalo kundi pati ang mga sibilyan at kababaihan sa home front ang naging bahagi ng digmaan. Nagbago ang kanilang papel sa lipunan at naramdaman nila ang bigat ng kakulangan sa pagkain, takot, at pagdadalamhati.

Guiding questions:

  1. Ano ang ibig sabihin ng total war sa konteksto ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Ibig sabihin, buong lipunan—ekonomiya, pabrika, sakahan, kababaihan, at kabataan—ay nakatuon sa pagsuporta sa digmaan, hindi lamang ang hukbong sandatahan.
  2. Anong mga bagong tungkulin ang ginampanan ng kababaihan sa panahon ng digmaan?
    Show Answer Pagtrabaho sa pabrika ng armas, serbisyo sa opisina ng gobyerno, pagiging nurse, at pag-aasikaso ng sakahan at negosyo habang wala ang kalalakihan.
  3. Paano mo maikukumpara ang karanasan ng home front sa panahon ng digmaan sa karanasan ng mga tao sa panahon ng sakuna o pandemya?
    Show Answer Parehong kinakailangan ang sakripisyo, pag-aayos ng limitadong yaman, at pakikiisa ng komunidad upang malampasan ang krisis.

Checkpoint 6 – Mga Turning Point at Pagtatapos ng Digmaan

Mini-goal: Mailarawan ang ilang mahahalagang pangyayari na nagbago sa takbo ng digmaan hanggang sa pagtatapos nito.

Sa paglipas ng mga taon ng digmaan, ilang pangyayari ang nagsilbing turning point o malaking pagbabago sa sitwasyon ng magkabilang panig. Ang mga labanan sa Verdun at Somme ay nagpakita ng matinding pagdurusa at pagod ng magkabilang panig, ngunit kakaunti ang pagbabago sa hangganan. Samantala, sa Eastern Front, humina ang Russia dahil sa kaguluhan sa loob ng bansa hanggang sa tuluyan itong umurong sa digmaan matapos ang Rebolusyong Bolshevik.

Isang mahalagang pangyayari ang pagpasok ng Estados Unidos sa digmaan noong 1917 sa panig ng Allied Powers. Nakatulong ang sariwang pwersa at yaman nito sa mga pag-atake noong 1918 na unti-unting nagpaatras sa Germany. Sa loob mismo ng Germany, lumala ang kakulangan sa pagkain, pagod, at pagkadismaya ng mamamayan at sundalo. Sa huli, napilitan ang pamahalaan nitong tanggapin ang tigil-putukan.

Noong Nobyembre 11, 1918, nilagdaan ang armistice o kasunduan sa pansamantalang pagtigil ng labanan. Ang petsang ito ay madalas alalahanin sa maraming bansa bilang araw ng paggunita sa mga nasawi sa digmaan. Bagaman hindi pa natatapos noon ang pormal na kasunduan pangkapayapaan, malinaw nang tapos na ang putukan sa malaking bahagi ng Europa.

Sa likod ng mga petsa at labanan ay ang kuwento ng milyun-milyong buhay na nagbago: mga pamilyang nawalan ng mahal sa buhay, mga sundalong nagbalik na may sugat—pisikal man o emosyonal, at mga bansang kailangan muling bumangon mula sa nawasak na ekonomiya at imprastruktura. Ito ang maghahanda sa susunod na aralin tungkol sa mga epekto ng digmaan sa lipunan at sa hinaharap ng daigdig.

Mini-summary: Ang mga labanan at pangyayaring tulad ng Verdun, Somme, pag-atras ng Russia, at pagpasok ng Estados Unidos ay nagbago sa balanse ng digmaan at humantong sa armistice noong Nobyembre 11, 1918. Nagtapos ang putukan, ngunit naiwan ang malalim na sugat sa mga bansa at mamamayan.

Guiding questions:

  1. Bakit mahalaga ang pagpasok ng Estados Unidos sa digmaan noong 1917?
    Show Answer Nagdala ito ng panibagong lakas-tao at yaman sa Allied Powers, na nagpalakas sa kanilang pag-atake at nagpahina sa panig ng Germany.
  2. Ano ang kahulugan ng armistice na nilagdaan noong Nobyembre 11, 1918?
    Show Answer Isang kasunduang pansamantalang pagtigil ng labanan na nagsimbolo sa opisyal na paghinto ng putukan sa Unang Digmaang Pandaigdig.
  3. Sa iyong palagay, ano ang dapat isaalang-alang ng mga lider kapag pumipirma ng kasunduang pangkapayapaan pagkatapos ng isang malalang digmaan?
    Show Answer Kailangan nilang timbangin ang hustisya at pagkakasundo, iwasan ang labis na pagpaparusa na magdudulot ng panibagong galit, at isaalang-alang ang kapakanan ng karaniwang mamamayan.
  1. Example 1 – Pag-uuri ng Bansa:
    Ilagay sa tamang kategorya: Japan, Germany, Switzerland, France, Ottoman Empire.
    Show Answer Allied Powers: Japan, France; Central Powers: Germany, Ottoman Empire; Neutral: Switzerland.
  2. Example 2 – Trench Life:
    Isang sundalo sa Western Front ang sumulat: “Araw-araw kong naririnig ang pagsabog ng bala, wala akong nakikita kundi putik.” Anong pangyayari o kalagayan sa digmaan ang inilalarawan nito?
    Show Answer Inilalarawan nito ang buhay sa trintsera sa Western Front at ang karanasan sa trench warfare.
  3. Example 3 – Neutralidad na Nilabag:
    Isang maliit na bansa ang nakasaad sa kasunduang internasyonal na dapat manatiling neutral. Gayunpaman, ginamit ito ng isang makapangyarihang bansa bilang daan sa pagsalakay. Anong tunay na bansa sa WWI ang maihahambing dito?
    Show Answer Belgium, na sinalakay ng Germany sa kabila ng pagiging neutral nito.
  4. Example 4 – Home Front:
    Sa isang poster, hinihikayat ang mga kababaihan na “pumasok sa pabrika at tulungan ang bayan.” Anong konsepto ang ipinapakita sa poster?
    Show Answer Ipinapakita nito ang total war at ang mahalagang papel ng kababaihan at home front sa pagsuporta sa digmaan.
  5. Example 5 – Turning Point:
    Sa huling bahagi ng digmaan, dumating ang bagong hukbo mula sa isang bansang may malakas na ekonomiya at industriyalisasyon. Ang kanilang pagdating ay nagpalakas sa Allied Powers. Aling bansa ito at anong taon ito pumasok sa digmaan?
    Show Answer Estados Unidos, na pumasok sa digmaan noong 1917.

Gawin sa kuwaderno ang mga gawain. Pagkatapos, i-check ang iyong sagot sa ibaba.

  1. Iguhit ang isang simpleng mapa ng Europa at isulat sa tamang lugar ang pangalan ng tatlong bansang kabilang sa Allied Powers at tatlong bansang kabilang sa Central Powers.
    Show Answer Halimbawa: Allied – France, Great Britain, Russia; Central – Germany, Austria–Hungary, Ottoman Empire. Hindi kailangang eksaktong mapa, sapat na ang malinaw na pagkakalagay.
  2. Sa dalawang pangungusap, ipaliwanag kung bakit sinakop ng Germany ang Belgium noong 1914.
    Show Answer Ginamit ng Germany ang Belgium bilang pinakamabilis na daan upang masalakay ang France. Nilabag nito ang neutralidad ng Belgium upang makuha ang stratehikong lokasyon.
  3. Bumuo ng tatlong pangungusap na naglalarawan sa buhay sa trintsera.
    Show Answer Dapat mabanggit ang putik, panganib ng putukan at granada, sakit tulad ng trench foot, at mahabang panahong malayo sa pamilya.
  4. Ilista ang dalawang halimbawa ng kontribusyon ng kababaihan sa home front.
    Show Answer Halimbawa: pagtrabaho sa pabrika ng armas, pagiging nurse, pamamahala ng sakahan o negosyo, pag-organisa ng relief at donasyon.
  5. Ipaliwanag ang kaibahan ng Western Front at Eastern Front sa isang maikling talata (3–4 pangungusap).
    Show Answer Western Front – trench warfare, mabagal na galaw, France–Belgium area; Eastern Front – mas malawak at mas mabilis ang galaw, Germany/Austria–Hungary laban sa Russia, madalas na pag-urong at malaking kaswalidad.
  6. Gumawa ng mini-timeline (apat na petsa o taon) na nagpapakita ng mahahalagang pangyayari mula 1914 hanggang 1918.
    Show Answer Halimbawa: 1914 – paglusob sa Belgium; 1915–1916 – Verdun/Somme; 1917 – pagpasok ng USA at pag-atras ng Russia; 1918 – armistice noong Nobyembre 11.
  7. Sumulat ng maikling liham (5 pangungusap) na parang ikaw ay sundalo sa Western Front na nagsasalaysay sa pamilya tungkol sa iyong karanasan.
    Show Answer Dapat makita ang paglalarawan ng trintsera, takot at pagod, pag-asa sa kapayapaan, at pagmamahal sa pamilya.
  8. Ilarawan sa dalawang pangungusap kung paano naapektuhan ang ekonomiya ng isang bansang kasali sa digmaan.
    Show Answer Maaaring banggitin ang kakulangan sa pagkain, pagtaas ng presyo, pagtuon ng pabrika sa armas, at paghina ng kabuhayan ng mga mamamayan.
  9. Punan ang patlang: Ang pagpasok ng bansang ________ noong 1917 ay nagbigay ng panibagong lakas sa Allied Powers.
    Show Answer Estados Unidos.
  10. Punan ang patlang: Ang kasunduang pansamantalang pagtigil-putukan na nilagdaan noong Nobyembre 11, 1918 ay tinatawag na ________.
    Show Answer Armistice.

Sagutin ang mga tanong nang tapat bago buksan ang mga kasagutan.

  1. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang HINDI kasapi ng Central Powers?
    A. Germany
    B. Austria–Hungary
    C. Ottoman Empire
    D. France
    Show Answer D. France
  2. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang pangunahing dahilan kung bakit sinalakay ng Germany ang Belgium?
    A. Nais sakupin ang kolonya nito sa Asya
    B. Ginagamit itong daan patungong France
    C. Gusto nitong kunin ang yamang-mineral ng Belgium
    D. Nais nitong ipagtanggol ang Belgium laban sa Russia
    Show Answer B. Ginagamit itong daan patungong France
  3. (True or False) Ang Switzerland ay nanatiling neutral sa buong panahon ng Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer True.
  4. (True or False) Sa Western Front, mabilis ang pag-abante ng hukbo at bihira ang paggamit ng trintsera.
    Show Answer False. Mabagal ang galaw at dominado ng trench warfare ang Western Front.
  5. (Identification) Tawag sa labanan kung saan ang magkabilang panig ay nakahukay sa mahahabang kanal bilang proteksyon.
    Show Answer Trench warfare (labanan sa mga trintsera).
  6. (Identification) Tawag sa bahagi ng lipunan sa loob ng bansa na sumusuporta sa digmaan, tulad ng pabrika at pamilya ng sundalo.
    Show Answer Home front
  7. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang hindi kabilang sa Allied Powers sa anumang yugto ng digmaan?
    A. Great Britain
    B. Russia
    C. Italy
    D. Austria–Hungary
    Show Answer D. Austria–Hungary
  8. (Short Answer) Ipaliwanag sa isang pangungusap ang kahulugan ng “total war.”
    Show Answer Total war ay kalagayan kung saan buong lipunan at ekonomiya ng isang bansa ay nakatuon sa pakikidigma, hindi lamang ang hukbong sandatahan.
  9. (Short Answer) Banggitin ang dalawang front o lugar na pinagdausan ng labanan sa Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Halimbawa: Western Front, Eastern Front, Balkans, Middle East, dagat/karagatan.
  10. (Short Answer) Bakit humina ang kakayahan ng Russia na ipagpatuloy ang digmaan?
    Show Answer Dahil sa malaking kaswalidad, kakulangan sa kagamitan, at kaguluhan sa loob ng bansa na humantong sa Rebolusyong Ruso.
  11. (Short Answer) Ano ang naging epekto ng pagpasok ng Estados Unidos sa digmaan para sa Allied Powers?
    Show Answer Nagbigay ito ng bagong lakas-tao, armas, at yaman na nakatulong upang mapaatras ang Germany at tuluyang magwagi ang Allies.
  12. (Short Answer) Paano nakaapekto ang digmaan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mga pamilya sa home front?
    Show Answer Naranasan nila ang rationing, kakulangan sa pagkain, pagtaas ng presyo, pag-aalala sa mga sundalong kamag-anak, at dagdag na trabaho para sa kababaihan at matatanda.
  13. (Short Answer) Ipaliwanag kung bakit sinasabing ang WWI ay pandaigdig kahit karamihan ng labanan ay sa Europa.
    Show Answer Dahil maraming bansa mula sa iba’t ibang kontinente at kanilang mga kolonya ang nasangkot, at nagkaroon ng labanan sa iba’t ibang rehiyon ng mundo.
  14. (Reflection-Type) Kung ikaw ay mamamayan sa isang bansang kasali sa digmaan, ano ang mararamdaman mo sa balitang nilagdaan na ang armistice?
    Show Answer Maaring sagot: gaanong kaginhawahan at pasasalamat, ngunit may halong lungkot dahil sa nawalang buhay at pag-aalala kung paano muling babangon ang bansa.
  15. (Synthesis) Pumili ng isang bansa (hal. Germany, France, Great Britain o iba pa) at ilarawan sa 3 pangungusap ang papel nito sa Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Depende sa napiling bansa; dapat masagot kung anong panig ito kabilang, ano ang naging ambag nito sa labanan, at paano naapektuhan ang bansa sa digmaan.
  1. Gumawa ng poster na nagpapakita ng pagkakaiba ng Allied Powers at Central Powers gamit ang mga bandila at maiikling paliwanag.
    Show Answer Teacher note: Hikayatin ang malinaw na pagkakaiba sa panig, ngunit iwasan ang caricature o panlalait sa anumang bansa; bigyang-diin ang pagkatuto sa kasaysayan, hindi pagkondena sa kasalukuyan.
  2. Isulat ang isang “diary entry” mula sa pananaw ng kabataang naiwan sa home front na may kaanak na nasa trintsera.
    Show Answer Teacher note: Paalalahanang ipakita ang emosyon: pag-aalala, pag-asa, hirap sa rationing; maaaring basahin nang boluntaryo ng ilang mag-aaral sa klase.
  3. Mag-research tungkol sa isang labanan (hal. Verdun o Somme) at gumawa ng infographics sa papel na naglalahad ng petsa, lugar, panig, at bilang ng kaswalidad.
    Show Answer Teacher note: Bigyang-gabay ang mga mag-aaral sa paggamit ng mapagkakatiwalaang sanggunian; mas mahalaga ang pag-unawa kaysa sa sobrang detalye ng bilang.
  4. Ihambing ang konsepto ng “total war” sa isang kasalukuyang pambansang krisis (hal. malakas na bagyo o pandemya) gamit ang Venn diagram.
    Show Answer Teacher note: Ipaalala na sensitibo ang paksa; ituon sa pagkakaisa, sakripisyo, at sistema ng suporta, hindi sa trauma o personal na karanasan ng mga mag-aaral.
  5. Maghanda ng maikling role play kung saan nag-uusap ang kinatawan ng isang Allied Power, Central Power, at neutral na bansa tungkol sa posibleng tigil-putukan.
    Show Answer Teacher note: Bigyang-oras sa paghahanda ng script at hikayatin ang paggamit ng magalang, diplomatikong wika upang maipakita ang kahalagahan ng negosasyon.

Sa iyong kuwaderno, sagutin ang tanong:

“Kung ikaw ay mamumuno sa isang bansa sa panahon ng Unang Digmaang Pandaigdig, pipiliin mo bang sumali sa Allied Powers, Central Powers, o manatiling neutral? Ipaliwanag ang iyong desisyon at ilahad ang magiging epekto nito sa iyong mga mamamayan.”

Lesson Sections

at
Tags ,

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)
Powered by Blogger.