Search This Blog

Thursday, November 27, 2025

Home / AP8 / Araling Panlipunan / AP8 Q3W1D4: Mga Implikasyon ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Kasalukuyan at Paglalagom

AP8 Q3W1D4: Mga Implikasyon ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Kasalukuyan at Paglalagom

on in ,
Mga Implikasyon ng Unang Digmaang Pandaigdig sa Kasalukuyan at Paglalagom

Sa huling araw na ito, pagsasamahin natin ang lahat ng natutuhan tungkol sa Unang Digmaang Pandaigdig at titingin tayo lampas sa 1918. Susuriin natin ang kasunduang pangkapayapaan, lalo na ang Treaty of Versailles, at ang pagtatatag ng League of Nations. Makikita mo kung paanong hindi natapos sa armistice ang tunggalian at kung paanong naghanda ito ng daan sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Iuugnay natin ang mga aral sa ideya ng kolektibong seguridad, karapatang pantao, at papel ng Pilipinas sa pagpapanatili ng kapayapaan ngayon.

  • Subject: Araling Panlipunan
  • Grade: 8
  • Day: 4 of 4

By the end of the lesson, you will be able to:

  • Summarize in your own words at least three key provisions of the Treaty of Versailles and explain their impact on Germany and Europe.
  • Compare the goals of the League of Nations with present-day international organizations using a short written comparison (5–7 sentences).
  • Develop a simple reflection or position piece proposing two concrete actions that citizens and governments can take to help prevent large-scale wars today.
  • Treaty of Versailles – pangunahing kasunduang pangkapayapaan noong 1919 na nagtakda ng parusa at kundisyon para sa Germany matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig.
  • War guilt clause – bahagi ng kasunduan na nagtatakda na Germany ang may pangunahing pananagutan sa pagsiklab ng digmaan.
  • Disarmament – pagbawas o pagbabawal sa armas at hukbong sandatahan ng isang bansa.
  • League of Nations – samahang pandaigdig na itinatag matapos ang digmaan upang isulong ang kapayapaan sa pamamagitan ng pag-uusap at kolektibong aksyon.
  • Collective security – prinsipyo na kapag may banta sa isang kasaping bansa, banta ito sa lahat, kaya’t dapat tumulong ang iba upang mapanatili ang kapayapaan.
  • Revisionism – pagnanais ng ilang bansa na baguhin o pawalan-bisa ang mga kasunduang pangkapayapaan na itinuturing nilang hindi makatarungan.
  • Interwar period – panahong nasa pagitan ng Unang at Ikalawang Digmaang Pandaigdig (1918–1939) na puno ng krisis sa ekonomiya at pulitika.

Balikan natin ang mahahalagang ideya mula sa mga naunang araw.

  1. Ano ang apat na pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig na tinalakay noong Day 1?
    Show Answer Nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at sistema ng alyansa.
  2. Sabihin kung Allied o Central Powers: Germany, France, Great Britain, Austria–Hungary.
    Show Answer Allied: France, Great Britain; Central: Germany, Austria–Hungary.
  3. Banggitin ang isa o dalawang epekto ng digmaan sa kababaihan na tinalakay noong Day 3.
    Show Answer Halimbawa: pumasok sila sa pabrika at iba pang trabaho; lumakas ang kilusan para sa women’s suffrage at mas malawak na karapatan.

Checkpoint 1 – Treaty of Versailles: Kapayapaan o Binhing Maghihiganti?

Mini-goal: Maunawaan ang pangunahing nilalaman ng Treaty of Versailles at kung bakit maraming nagtanong kung ito ba ay makatarungan.

Noong 1919, nagtipon ang mga pinuno ng Allied Powers sa Paris upang pag-usapan kung paano “aayusin” ang mundo matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig. Ang pinakatanyag sa mga kasunduang nabuo ay ang Treaty of Versailles na nakatuon sa Germany. Sa kasunduan, pinapirma ang Germany sa war guilt clause, na nagsasabing sila ang may pangunahing pananagutan sa digmaan. Dahil dito, obligado silang magbayad ng malaking reparasyon sa pera at yaman, at isuko ang ilang teritoryo at kolonya.

Bukod sa reparasyon, ipinataw din ang malawak na disarmament. Pinayagan lamang ang Germany na magkaroon ng maliit na hukbo at ipinagbawal ang ilang uri ng armas at barkong pandigma. Sa isang banda, layunin nitong tiyaking hindi na agad makakapagsimula ng panibagong digmaan ang Germany. Gayunman, maraming Aleman ang nakadama ng matinding kahihiyan at galit. Para sa kanila, hindi sila lamang ang dapat sisihin; lahat ng bansa ay may ambag sa tensyon bago ang 1914.

Ang ilang lider tulad ni US President Woodrow Wilson ay may pangarap na makatarungan at pangmatagalang kapayapaan batay sa “Fourteen Points”, kabilang ang karapatan ng mga mamamayan at paggalang sa sariling pagpapasya ng mga bansa. Ngunit sa aktwal na kasunduan, mas nangingibabaw ang kagustuhan ng ilang bansa na parusahan ang Germany at tiyaking mababawi ang kanilang pinsala. Sa madaling salita, pinaghalo ang idealismo at paghihiganti—isang mapanganib na kombinasyon para sa kinabukasan.

Kung iisipin, maihahambing ito sa isang alitan sa paaralan. Kapag may estudyanteng nakagawa ng mali, kailangan siyang managot. Pero kung sobra ang parusa kumpara sa nagawa niya, maaaring magdulot ito ng sama ng loob at pagnanais na gumanti sa halip na magbago. Ganito ang nangyari sa maraming Aleman: ginamit nila ang karanasan sa Versailles bilang dahilan upang tanggapin ang mga lider na nangakong ibabalik ang “dangal” ng bansa, kahit mapanganib ang kanilang mga ideya.

Mini-summary: Ang Treaty of Versailles ay nagpataw ng war guilt clause, reparasyon, at disarmament sa Germany. Layunin nitong pigilan ang panibagong digmaan, ngunit para sa maraming Aleman, ito ay labis at nakahihiyang parusa na nagdulot ng galit at pagnanais na baguhin ang kasunduan.

Guiding questions:

  1. Ano ang tatlong mahahalagang probisyon ng Treaty of Versailles laban sa Germany?
    Show Answer War guilt clause (pagtanggap ng pananagutan), pagbabayad ng reparasyon, at malawak na disarmament at pagkawala ng teritoryo/kolonya.
  2. Sa iyong palagay, bakit nakadama ng galit ang maraming mamamayan ng Germany sa kasunduan?
    Show Answer Dahil itinuring nila itong labis na parusa, nakahihiya, at hindi patas na sila lamang ang sinisisi sa digmaan.
  3. Paano dapat timbangin ng mga lider ang hustisya at pagkakasundo kapag gumagawa ng kasunduang pangkapayapaan?
    Show Answer Kailangan may pananagutan ang nagkamali, ngunit dapat iwasan ang sobrang parusa na magdudulot ng panibagong galit at kaguluhan sa hinaharap.

Checkpoint 2 – League of Nations: Unang Hakbang sa Pandaigdigang Kooperasyon

Mini-goal: Maipaliwanag ang layunin at kahinaan ng League of Nations bilang unang organisasyong pandaigdig para sa kapayapaan.

Kasabay ng mga kasunduang pangkapayapaan, nabuo noong 1920 ang League of Nations, ang unang malaking samahang pandaigdig na may layuning maiwasan ang mga susunod pang digmaan. Nakasandig ito sa ideya ng collective security: kapag may bansang nagbanta o umatake, ang iba pang kasapi ay dapat magkaisa upang pigilan ito sa pamamagitan ng pag-uusap, parusang pang-ekonomiya, o, kung kinakailangan, aksyong militar. Nilayon din ng League na isulong ang disarmament, proteksiyon sa maliit na bansa, at kooperasyon sa kalusugan at paggawa.

Subalit maraming kahinaan ang organisasyong ito. Una, hindi sumali ang Estados Unidos kahit na ang pangulo nito ang isa sa nanguna sa ideya. Ikalawa, kulang ang kapangyarihan at kasangkapan ng League upang ipatupad ang mga desisyon nito. Umaasa ito sa kusang-loob na pagsunod ng mga kasapi. Kapag ayaw makinig ng isang makapangyarihang bansa, mahirap silang mapilit. Ikatlo, may mga bansang naramdaman na hindi sila patas na tinuturing, kaya hindi sila ganap na nagtitiwala sa samahan.

Sa kabila ng kahinaan, nakamit din ng League ang ilang tagumpay: nakatulong ito sa paglutas ng ilang maliit na sigalot sa hangganan, nag-organisa ng kampanya laban sa sakit, at sumuporta sa mga refugee. Ngunit nang magkaroon ng malalaking krisis tulad ng paglusob ng Japan sa Manchuria at Italy sa Ethiopia, hindi nito napigilan ang agresyon. Maraming historyador ang nagsasabing naging “babala” ang kabiguan ng League kung paanong dapat ayusin ang mas matagumpay na organisasyong pandaigdig sa hinaharap.

Sa kasalukuyan, maaari nating ihambing ang League of Nations sa mga organisasyong tulad ng United Nations at iba pang rehiyonal na samahan. May mga limitasyon pa rin ang mga ito, ngunit mas malawak ang kasapian at mas malinaw ang mekanismo. Ang hamon: paano gagawing mas totoo at epektibo ang “collective security” upang hindi na maulit ang malalaking digmaan?

Mini-summary: Ang League of Nations ay unang pagtatangka na magkaroon ng organisasyong pandaigdig para sa kapayapaan batay sa collective security. May ilang tagumpay ito ngunit nabigo sa malalaking krisis dahil sa kakulangan sa kapangyarihan at suporta ng mga makapangyarihang bansa.

Guiding questions:

  1. Ano ang pangunahing layunin ng League of Nations?
    Show Answer Maiwasan ang susunod na digmaan sa pamamagitan ng pag-uusap, collective security, at kooperasyon ng mga bansa.
  2. Banggitin ang dalawang kahinaan ng League of Nations.
    Show Answer Hindi kasali ang ilang makapangyarihang bansa tulad ng USA; wala itong sariling malakas na hukbo at umaasa sa kusang pagsunod ng mga kasapi.
  3. Sa iyong palagay, paano maaaring paigtingin ng mga kasalukuyang organisasyong pandaigdig ang kanilang kakayahang pigilan ang digmaan?
    Show Answer Halimbawa: mas malinaw na kasunduan, mas mahigpit na parusang pang-ekonomiya laban sa agresor, mas bukas na pakikilahok ng mga mamamayan, at mas patas na pagtrato sa malaki at maliit na bansa.

Checkpoint 3 – Mula Versailles Hanggang Ikalawang Digmaang Pandaigdig

Mini-goal: Maipaliwanag kung paanong ang mga problemang naiwan ng Unang Digmaang Pandaigdig ay nagbukas ng daan sa panibagong digmaan.

Maraming naghangad na ang Unang Digmaang Pandaigdig ang maging “the war to end all wars.” Sa kasamaang-palad, hindi ito nangyari. Sa halip, sa loob ng halos dalawang dekada, dahan-dahang nabuo ang mga kondisyon para sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang galit sa Treaty of Versailles, lalo na sa Germany, ay naging pataba sa pag-angat ng mga lider na nangakong babawi at babaguhin ang kasunduan. Gumamit sila ng malakas na propaganda, nasyonalismo, at pangakong trabaho upang mahikayat ang mga mamamayan.

Nagkaroon din ng matinding krisis sa ekonomiya sa buong mundo, lalo na ang Great Depression noong dekada 1930. Bumagsak ang mga negosyo, tumaas ang kawalan ng trabaho, at maraming tao ang nawalan ng tiwala sa mga tradisyunal na partido politikal. Sa ganitong sitwasyon, mas madaling kumapit ang ilan sa “radikal na solusyon” na iniaalok ng awtoritaryong lider na nangakong ibabalik ang kaayusan kapalit ng kalayaan at karapatang pantao.

Dahil mahina ang League of Nations, maraming agresibong hakbang ang hindi napigilan—tulad ng pag-armas muli ng Germany, pananakop sa mga karatig-bansa, at pagbuo ng bagong alyansa. Ang mga bansang takot sa panibagong digmaan ay minsan pumayag na lamang sa tinatawag na “appeasement” o pagbibigay ng konsesyon sa agresor sa pag-asang titigil ito. Sa kalaunan, napatunayan na hindi sapat ang ganitong paraan; sumiklab pa rin ang panibagong digmaan noong 1939.

Ang kuwento ng pagitan ng dalawang digmaan ay paalala na ang kapayapaan ay hindi lamang kawalan ng putukan. Kailangan din ng katarungan, matatag na ekonomiya, at pamahalaang marunong makinig sa mamamayan. Kapag ang mga problemang ito ay pinabayaan, ang mga sugat ng nakaraan ay madaling magbalik at maging dahilan ng mas malalang tunggalian.

Mini-summary: Ang hindi makatarungang pakiramdam sa Treaty of Versailles, kasabay ng krisis sa ekonomiya at kahinaan ng League of Nations, ay nagbukas ng daan sa pag-angat ng awtoritaryong lider at pagputok ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

Guiding questions:

  1. Bakit naging “binhi” ng panibagong digmaan ang Treaty of Versailles?
    Show Answer Dahil nagdulot ito ng matinding galit at pagnanais ng Germany na bawiin ang parusa at baguhin ang hangganan.
  2. Paano nakaapekto ang Great Depression sa politika ng maraming bansa?
    Show Answer Nagdulot ito ng kawalan ng tiwala sa tradisyunal na lider at nagbukas ng pinto sa mga radikal at awtoritaryong kilusan.
  3. Ano ang aral tungkol sa paggamit ng “appeasement” o pagbibigay sa agresor upang maiwasan ang gulo?
    Show Answer Minsan nakakatulong sa maikling panahon, ngunit kung sobra, maaaring lumakas ang loob ng agresor at magdulot ng mas malaking digmaan.

Checkpoint 4 – Mga Aral para sa Pilipinas at sa Rehiyon

Mini-goal: Maiugnay ang aral ng Unang Digmaang Pandaigdig sa karanasan at pangarap ng Pilipinas at kalapit-bansa.

Bagama’t hindi sentro ng labanan ang Pilipinas sa Unang Digmaang Pandaigdig, naapektuhan pa rin tayo sa larangan ng ekonomiya, pulitika, at pag-iisip. Bilang kolonya noon ng Estados Unidos, nakita ng mga lider Pilipino na may malaking epekto sa maliliit na bansa ang desisyon ng malalaking kapangyarihan. Napagtanto rin nila na ang pandaigdigang usapin tulad ng kolonyalismo, karapatang pantao, at kalayaan ay direktang may kaugnayan sa ating sariling laban para sa kasarinlan.

Sa pag-usbong ng nasyonalismo sa iba’t ibang kolonya pagkatapos ng digmaan, lumakas din ang panawagan para sa sariling pamahalaan sa Pilipinas. Sa rehiyon ng Asya, may mga bansang sumailalim sa impluwensya ng mga bagong ideya: ilan ang gumamit ng karahasang militar upang palawakin ang kapangyarihan, samantalang ang iba naman ay naghanap ng paraan upang magtulungan at magtayo ng mas pantay na ugnayan. Sa huli, matapos din ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nabigyan ng pormal na kalayaan ang Pilipinas.

Ngayon, kabilang ang Pilipinas sa iba’t ibang organisasyon tulad ng United Nations at ASEAN. Sa mga samahang ito, pinag-uusapan ang mga isyu tulad ng seguridad, kalakalan, karapatang pantao, at pangangalaga sa kalikasan. Ang aral mula sa kasaysayan: hindi pwedeng balewalain ng isang bansa ang nangyayari sa iba. Kung may digmaan sa ibang lugar, apektado ang presyo ng langis, pagkain, at maging ang seguridad ng mga OFW.

Bilang kabataang Pilipino, mahalagang maunawaan na may papel tayo sa paghubog ng payapang hinaharap. Maaaring maliit ang ating boses sa pandaigdigang antas, ngunit sa pamamagitan ng pag-aaral, tamang impormasyon, at paggalang sa iba’t ibang kultura, nakatutulong tayo sa pagbuo ng isang mundong mas mahirap udyukan sa digmaan.

Mini-summary: Ang karanasan ng Unang Digmaang Pandaigdig ay nagbigay-aral sa Pilipinas tungkol sa kahalagahan ng kalayaan, diplomasya, at pakikilahok sa mga organisasyong pandaigdig. Ipinapakita nito na ang kasaysayan ng mundo at kasaysayan ng bansa ay magkakaugnay.

Guiding questions:

  1. Paano nakaapekto ang mga pangyayaring pandaigdig tulad ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pagnanais ng Pilipinas para sa kalayaan?
    Show Answer Nakita ng mga Pilipino ang pagtaas ng nasyonalismo sa ibang kolonya at naisip na karapat-dapat din tayong magtatag ng sariling pamahalaan.
  2. Ano ang maaaring maging ambag ng Pilipinas sa mga organisasyong pandaigdig tulad ng UN at ASEAN?
    Show Answer Pagtaguyod ng karapatang pantao, pakikiisa sa disaster response, pakikilahok sa peacekeeping, at pagpapalakas ng kooperasyon sa ekonomiya at kalikasan.
  3. Sa iyong palagay, bakit mahalaga para sa kabataan na maging mulat sa isyung pandaigdig?
    Show Answer Dahil apektado tayo ng mga desisyong pandaigdig at maaari tayong maging bahagi ng solusyon sa pamamagitan ng tamang impormasyon at responsableng pagkilos.

Checkpoint 5 – Paglalagom: Mula Nakaraan Patungo sa Kapayapaan

Mini-goal: Maiugnay ang kabuuang aral ng Unang Digmaang Pandaigdig sa personal na pananaw tungkol sa kapayapaan at responsableng pagkamamamayan.

Sa loob ng apat na araw, sinundan natin ang kwento ng Unang Digmaang Pandaigdig: ang mga sanhi nito, mga bansang lumahok, takbo ng labanan, at malalim na epekto sa ekonomiya, lipunan, at kababaihan. Ngayon, pinagsasama-sama natin ang lahat ng ito upang sagutin ang tanong: Ano ang itinuturo ng digmaang ito sa atin ngayon? Una, ipinapakita nito na ang malalaking digmaan ay hindi basta biglaang sumasabog. Ito ay resulta ng matagal na nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at alyansa na hindi maayos na na-manage.

Ikalawa, malinaw na ang digmaan ay may napakalaking gastos—hindi lamang salapi kundi buhay, pamilya, at kinabukasan. Kahit matapos ang putukan, tumatagal ang sugat sa anyo ng utang, kahirapan, trauma, at galit. Ikatlo, nakikita rin natin na kahit sa gitna ng pagdurusa, may mga pagkakataon para sa pagbabago: pag-angat ng kababaihan, pagbuo ng mga organisasyong pandaigdig, at pagtaas ng kamalayan sa karapatang pantao.

Sa personal na antas, ang aral ng digmaan ay nag-aanyaya sa atin na suriin kung paano tayo humahawak sa alitan—sa pamilya, sa paaralan, o sa komunidad. Kung hindi marunong makinig at laging karahasan ang ginagamit, kahit maliit na problema ay lumalaki. Ngunit kung handa tayong makipag-usap, maging makatarungan, at magpatawad, mas malaki ang tsansang maiwasan ang “digmaan,” gaano man ito kaliit o kalaki.

Sa huli, ang pag-aaral ng Unang Digmaang Pandaigdig ay hindi lamang tungkol sa nakalipas. Ito ay paanyaya na maging mas mapanuri at responsable bilang mamamayan—lokal man o pandaigdig. Bilang kabataan, maaari mong simulan sa simpleng hakbang: pagrespeto sa iba, pag-iwas sa bullying, pagpapahalaga sa katotohanan, at pagtaguyod ng kapayapaan sa iyong paligid.

Mini-summary: Ang kabuuang aral ng Unang Digmaang Pandaigdig ay nagpapakita na ang digmaan ay bunga ng hindi naresolbang tensyon at may malalim na epekto sa lahat. Kasabay nito, may pagkakataon din para sa pagbabago at pagbuo ng mas makatarungan at mapayapang mundo kung matututo tayo sa nakaraan.

Guiding questions:

  1. Sa kabuuan, ano ang nakikita mong pinakamahalagang sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig at bakit?
    Show Answer Depende ang sagot; dapat maipaliwanag kung paano nakaapekto ang napiling sanhi (hal. nasyonalismo, militarismo) sa ibang mga dahilan at sa pagsiklab ng digmaan.
  2. Anong tatlong aral tungkol sa kapayapaan ang nais mong baunin mula sa pag-aaral ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Halimbawa: pag-iwas sa labis na nasyonalismo, kahalagahan ng patas na kasunduang pangkapayapaan, at pangangailangan ng paggalang sa karapatang pantao at diyalogo.
  3. Paano mo maisasabuhay sa araw-araw ang aral ng kasaysayan tungkol sa pag-iwas sa digmaan at karahasan?
    Show Answer Sa pamamagitan ng mapayapang pakikipag-usap, pagtalima sa batas at alituntunin, pagrespeto sa iba’t ibang opinyon, at pagsuporta sa mga programang pangkapayapaan sa paaralan at komunidad.
  1. Example 1 – “Mahigpit na Kasunduan”:
    Isang mag-aaral ang nasangkot sa away sa paaralan at binigyan ng parusang hindi makatarungan ayon sa kanya. Sa halip na makatulong sa pagbabago, lalo siyang nagtanim ng galit. Paano ito maihahambing sa epekto ng Treaty of Versailles sa Germany?
    Show Answer Tulad ng mag-aaral, naramdaman ng Germany na sobra at hindi patas ang parusa, kaya sa halip na makamit ang pangmatagalang kapayapaan, nagbunga ito ng galit at pagnanais gumanti.
  2. Example 2 – Kapitbahay na Nag-aaway:
    Dalawang bahay ang laging nagtatalo tungkol sa ingay at basura. Nagpasya ang barangay na gumawa ng kasunduan kung saan kapag lumabag ang isa, ang buong pamilya ay pagbabawalang sumali sa anumang aktibidad sa barangay. Anong kahinaan ng ganitong kasunduan ang maihahambing sa sitwasyon sa Versailles?
    Show Answer Labis at kolektibong parusa na maaaring magdulot ng higit pang sama ng loob at hindi totoong pagkakasundo.
  3. Example 3 – Samahang Pang-estudyante:
    Sa isang samahang pang-estudyante, napagkasunduan na kung may miyembrong manakot o mambully, ang buong organisasyon ay magsasama-sama upang kausapin siya at alamin ang pinagmulan ng problema bago magdesisyon sa parusa. Anong konsepto ng League of Nations ang kahawig nito?
    Show Answer Ang konsepto ng collective security—pagtutulungan ng mga kasapi upang pigilan ang agresyon at lutasin ang problema sa pamamagitan ng pag-uusap.
  4. Example 4 – Proyekto sa Grupo:
    Sa isang group project, hindi pantay ang paghahati ng trabaho at gantimpala. Naramdaman ng ilang kasapi na hindi sila patas na tinrato kaya nagreklamo at muntik nang mag-walkout. Paano ito maihahambing sa mga kilusang panlipunan at politikal na sumulpot matapos ang digmaan?
    Show Answer Tulad ng mga manggagawa at mamamayan na nakadamang hindi patas ang yaman at sakripisyo, naghanap sila ng paraan upang ipaglaban ang kanilang karapatan sa pamamagitan ng protesta at kilusan.
  5. Example 5 – Online Conflict:
    Dalawang grupo ng mag-aaral ang nag-away online. Sa halip na sumali sa panlalait, nag-propose ka ng maliit na “peace talk” chat kung saan pareho silang makakapagsalita nang mahinahon. Anong aral ng Unang Digmaang Pandaigdig ang isinasabuhay mo?
    Show Answer Ang kahalagahan ng diplomasya, diyalogo, at maagang pagresolba ng alitan upang hindi na lumaki at maging “digmaan” sa klase o online community.

Gamitin ang iyong kuwaderno para sagutan ang mga gawain. Pagkatapos, tingnan ang mga mungkahing sagot.

  1. Gumawa ng talahanayan na may tatlong kolum: “Probisyon ng Treaty of Versailles”, “Layunin”, at “Posibleng Epekto”. Punan ito ng tatlong halimbawa.
    Show Answer Halimbawa: War guilt clause – pagtanggap ng pananagutan – nagdulot ng kahihiyan at galit; Reparasyon – bayad-pinsala – nagpalala ng kahirapan at inflasyon; Disarmament – pigilan ang panibagong digmaan – nagdulot ng pakiramdam na mahina at api sa Germany.
  2. Sa 3–4 na pangungusap, ipaliwanag ang konsepto ng collective security.
    Show Answer Dapat maipaliwanag na kapag may banta sa isang bansa, dapat kumilos ang iba upang protektahan ito; layunin nito ang pag-iwas sa digmaan sa pamamagitan ng pagkakaisa at hindi pag-iwan sa mahihina.
  3. Gumawa ng Venn diagram na naghahambing sa League of Nations at sa kasalukuyang United Nations (maglagay ng hindi bababa sa dalawang pagkakatulad at dalawang pagkakaiba).
    Show Answer Mga pagkakatulad: samahang pandaigdig, layunin ang kapayapaan, may konseho ng mga bansa. Pagkakaiba: mas maraming kasapi ang UN, may mas malinaw na peacekeeping forces at mas malawak na saklaw (karapatang pantao, kalikasan, atbp.).
  4. Sumulat ng maikling talata (4–5 pangungusap) kung paano nakaapekto ang Great Depression sa pulitika ng Europa.
    Show Answer Dapat mabanggit ang pagbagsak ng ekonomiya, kawalan ng trabaho, pagkawala ng tiwala sa lumang liderato, at pag-angat ng mga radikal at awtoritaryong kilusan.
  5. Punan ang patlang: Ang panahong 1918–1939 sa pagitan ng dalawang digmaan ay tinatawag na ________.
    Show Answer Interwar period.
  6. Magbigay ng dalawang halimbawa kung paano naging positibo ang pagbabago ng papel ng kababaihan matapos ang digmaan.
    Show Answer Halimbawa: mas maraming babaeng nagtrabaho at nagkaroon ng propesyon; unti-unting ibinigay ang karapatang bumoto sa ilang bansa.
  7. Isulat sa tatlong pangungusap kung bakit mahalaga para sa Pilipinas na kasapi ng mga organisasyong pandaigdig.
    Show Answer Dahil nakakatulong ito sa seguridad, kalakalan, disaster response, at pagbibigay ng boses sa ating bansa sa mga isyung pandaigdig.
  8. Gumawa ng simpleng mind map na may pamagat na “Mga Aral ng Unang Digmaang Pandaigdig” at maglagay ng apat na pangunahing sangay (Sanhi, Epekto, Kapayapaan, Papel ng Kabataan).
    Show Answer Dapat may halimbawa sa bawat sangay, tulad ng sanhi (nasyonalismo, militarismo), epekto (utang, kababaihan), kapayapaan (League of Nations, UN), papel ng kabataan (pagrespeto sa iba, pag-iwas sa karahasan).
  9. Punan ang patlang: Ang samahang pandaigdig na itinatag matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig upang itaguyod ang kapayapaan ay tinatawag na ________.
    Show Answer League of Nations.
  10. Sa 3–4 pangungusap, ilarawan kung paano mo magagamit ang aral ng kasaysayan upang harapin ang isang alitan sa paaralan.
    Show Answer Maaaring sagot: makikipag-usap muna kaysa makipag-away, hahanapin ang ugat ng problema, makikinig sa magkabilang panig, at maghahanap ng kompromiso o tulong ng guro bago ito lumaki.

Subukin ang iyong pang-unawa sa kabuuan ng aralin. Sagutin muna, saka tingnan ang kasagutan.

  1. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang HINDI bahagi ng Treaty of Versailles?
    A. War guilt clause
    B. Reparasyon ng Germany
    C. Pagpapalakas ng hukbong Aleman
    D. Pagkawala ng ilang teritoryo ng Germany
    Show Answer C. Pagpapalakas ng hukbong Aleman
  2. (True or False) Layunin ng League of Nations na maiwasan ang digmaan sa pamamagitan ng collective security at diplomasya.
    Show Answer True.
  3. (Identification) Tawag sa panahong nasa pagitan ng Unang at Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Interwar period.
  4. (Short Answer) Magbigay ng isang dahilan kung bakit nabigo ang League of Nations sa pagpigil sa panibagong digmaan.
    Show Answer Halimbawa: kulang sa kapangyarihan at sandata, hindi kasali ang ilang makapangyarihang bansa, umaasa lamang sa kusang loob na pagsunod ng mga kasapi.
  5. (Multiple Choice) Ang matinding krisis pang-ekonomiya noong dekada 1930 na nakaapekto sa buong mundo ay tinatawag na:
    A. Great Depression
    B. Cold War
    C. Industrial Revolution
    D. Space Race
    Show Answer A. Great Depression
  6. (True or False) Ang sobrang parusa at kahihiyan na dulot ng Treaty of Versailles ay walang kinalaman sa pag-angat ng mga radikal na kilusan sa Germany.
    Show Answer False. Naging malaking salik ito sa pag-angat ng mga radikal na lider.
  7. (Identification) Prinsipyong nagsasabing kapag may banta sa isang bansa, ito ay banta sa lahat ng kasaping bansa kaya dapat silang magtulungan.
    Show Answer Collective security.
  8. (Short Answer) Paano nakatulong ang paglahok ng kababaihan sa digmaan sa pag-usbong ng women’s suffrage?
    Show Answer Napatunayan nila na kaya nilang gampanan ang mahahalagang trabaho at sakripisyo, kaya naging mas malakas ang panawagan na bigyan sila ng karapatang bumoto at makilahok sa politika.
  9. (Short Answer) Banggitin ang isang aral ng Unang Digmaang Pandaigdig tungkol sa paggawa ng kasunduang pangkapayapaan.
    Show Answer Hindi dapat sobra ang parusa at dapat isaalang-alang ang katarungan at pagkakasundo upang hindi magbunga ng panibagong digmaan.
  10. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang positibong bunga ng panahon pagkatapos ng digmaan?
    A. Pagbagsak ng lahat ng ekonomiya
    B. Pag-usbong ng kilusang kababaihan at organisasyong pandaigdig
    C. Pag-alis ng karapatang pantao
    D. Pagbabawal sa edukasyon ng kabataan
    Show Answer B. Pag-usbong ng kilusang kababaihan at organisasyong pandaigdig
  11. (Short Answer) Ano ang kahalagahan ng paglahok ng Pilipinas sa mga organisasyong pandaigdig ngayon?
    Show Answer Nagbibigay ito sa atin ng pagkakataong makipagtulungan sa ibang bansa, magtaguyod ng kapayapaan at karapatang pantao, at makatanggap ng tulong sa panahon ng krisis.
  12. (True or False) Walang koneksyon ang kasaysayan ng ibang bansa sa kasaysayan ng Pilipinas.
    Show Answer False. Ang mga pangyayaring pandaigdig tulad ng mga digmaan at kasunduan ay nakaapekto sa ating kalayaan, ekonomiya, at patakaran.
  13. (Short Answer) Paano mo magagamit ang aral ng Unang Digmaang Pandaigdig sa pag-iwas sa bullying o karahasan sa iyong paaralan?
    Show Answer Sa pamamagitan ng maagang pag-uusap, paggalang sa iba, paghingi ng tulong sa guro o guidance counselor, at pag-iwas sa mga hakbang na magpapalala ng alitan.
  14. (Short Answer) Kung magiging lider ka ng bansa, anong dalawang patakaran ang isusulong mo upang makatulong sa pandaigdigang kapayapaan?
    Show Answer Halimbawa: aktibong pakikilahok sa diplomatikong pag-uusap, pag-ayaw sa agresibong pananakop, paggalang sa karapatang pantao, at pagsuporta sa edukasyon at pagkakaunawaan sa pagitan ng kultura.
  15. (Reflection-Type) Sa iyong sariling salita, bakit mahalagang pag-aralan ng kabataan ang Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Maaaring sagot: upang maunawaan ang tunay na gastos ng digmaan, matuto sa pagkakamali ng nakaraan, at maging mas responsable sa pagbuo ng mapayapang kinabukasan.
  1. Gumawa ng concept poster na may pamagat na “Never Again” na naglalaman ng maikling pahayag laban sa digmaan at graphic organizer ng mga aral mula sa WWI.
    Show Answer Teacher note: Bigyang-diin ang malinaw na mensahe para sa kapayapaan at paggamit ng simbolong hindi marahas o nakakatakot; maaaring ipaskil sa silid-aralan.
  2. Maghanda ng maikling talumpati (2–3 minuto) na tila ikaw ay kinatawan ng kabataan sa isang “pandaigdigang pulong” para sa kapayapaan.
    Show Answer Teacher note: Hikayatin ang paggamit ng konkretong panukala, tulad ng edukasyon sa kapayapaan, respeto sa iba’t ibang kultura, at pakikilahok sa community service.
  3. Magbasa ng maikling sanaysay o tula tungkol sa digmaan at kapayapaan (mula sa aklat o pinagkatiwalaang online source) at gumawa ng repleksyong 1 pahina.
    Show Answer Teacher note: Pumili ng materyal na angkop sa edad; bigyang-puwang ang damdamin at personal na pagninilay ng mag-aaral.
  4. Magsagawa ng “peace circle” sa klase kung saan bawat mag-aaral ay magbabahagi ng isa o dalawang hakbang na kaya niyang gawin upang mapanatili ang kapayapaan sa paaralan.
    Show Answer Teacher note: Siguraduhing ligtas at hindi mapanghusga ang kapaligiran; maaaring gamitin bilang batayan sa paggawa ng class peace charter.
  5. Mag-research tungkol sa isang Pilipinong personalidad o grupo na nagtaguyod ng kapayapaan o karapatang pantao at gumawa ng maikling profile poster tungkol sa kanila.
    Show Answer Teacher note: Bigyang-diin ang lokal na huwaran upang makita ng mag-aaral na posible ang positibong pagbabago sa sariling bansa at panahon.

Sa iyong kuwaderno, isulat ang iyong huling pagninilay para sa Learning Episode na ito:

“Kung bibigyan ka ng pagkakataon na kausapin ang isang lider mula sa panahon ng Unang Digmaang Pandaigdig, ano ang tatlong payo o babala na ibibigay mo tungkol sa kapayapaan at paggalang sa karapatan ng mga tao? Ipaliwanag sa 8–10 pangungusap.”

Lesson Sections

at
Tags ,

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)
Powered by Blogger.