Search This Blog

Wednesday, November 26, 2025

Home / AP8 / Araling Panlipunan / AP8 Q3W1D1: Mga Sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig

AP8 Q3W1D1: Mga Sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig

on in ,
AP8 Q3W1D1: Mga Sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig

Mga Sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig

Sa araling ito, susuriin mo kung bakit sumiklab ang Unang Digmaang Pandaigdig at paano ito nagbago sa mundo. Makikita mo na ang digmaan ay hindi basta bigla na lamang nangyari kundi bunga ng matagal na tensyon sa pagitan ng mga bansa. Maiuugnay mo ito sa mga isyu ngayon tulad ng kompetisyon sa kapangyarihan at teritoryo. Gagamitin natin ang mga konsepto ng nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at alyansa upang maunawaan ang mga pangyayari. Babasahin, pag-uusapan, at susuriin mo ang mga halimbawa mula sa kasaysayan. Sa huli, mag-uugnay ka ng sariling pananaw sa kapayapaan at pagrespeto sa ibang bansa.

  • Subject: Araling Panlipunan
  • Grade: 8
  • Day: 1 of 4

🎯 Learning Goals

By the end of the lesson, you will be able to:

  • Identify and describe at least four main causes of the First World War (nationalism, imperialism, militarism, alliance system) using your own words.
  • Analyze a short historical scenario and correctly determine which cause of the war is most evident, with a brief written explanation.
  • Create a simple cause-and-effect map showing how the assassination in Sarajevo triggered actions among the alliances that led to a global war.

🧩 Key Ideas & Terms

  • Digmaan – marahas na sagupaan sa pagitan ng mga bansa o grupo upang makamit ang kapangyarihan o layunin.
  • Unang Digmaang Pandaigdig – pandaigdigang digmaan noong 1914–1918 na kinasangkutan ng maraming bansa sa Europa at iba pang bahagi ng mundo.
  • Nasyonalismo – matinding pagmamahal at katapatan sa sariling bansa na maaaring humantong sa paghamon sa ibang bansa.
  • Imperyalismo – pagpalawak ng teritoryo at impluwensya sa pamamagitan ng pagsakop sa ibang lupain.
  • Militarismo – paniniwala na ang malakas na hukbong sandatahan ang susi sa kapangyarihan at seguridad ng bansa.
  • Alyansa – pormal na kasunduan ng mga bansa na magtutulungan sa panahon ng digmaan o krisis.
  • Triple Alliance – alyansa ng Germany, Italy, at Austria–Hungary.
  • Triple Entente – alyansa ng France, Great Britain, at Russia.

🔄 Quick Recall / Prior Knowledge

Balikan natin ang mga ideya tungkol sa kolonyalismo, pagsuway ng mamamayan, at mga kilusang laban sa pang-aapi na tinalakay sa mga naunang aralin.

  1. Ano ang ibig sabihin ng pagsuway pangmamamayan o civil disobedience?
    Show Answer Ito ay sinasadyang paglabag sa batas o patakaran ng pamahalaan bilang mapayapang protesta laban sa inaakalang hindi makatarungang sistema o pamamahala.
  2. Paano nauugnay ang kolonyalismo at pananakop ng mga makapangyarihang bansa sa pag-usbong ng mga kilusang nasyonalista?
    Show Answer Ang kolonyalismo ay nagdulot ng pang-aapi, sapilitang paggawa, at pangkikialam sa kultura. Dahil dito, lumakas ang nasyonalismo at kagustuhan ng mga mamamayan na maging malaya, kaya sumibol ang mga kilusang nasyonalista.
  3. Magbigay ng isang halimbawa ng sitwasyon kung saan ipinaglaban ng mga mamamayan ang kanilang karapatan laban sa makapangyarihang bansa o pamahalaan.
    Show Answer Halimbawa: Ang mga mamamayan ng India sa pamumuno ni Gandhi na gumamit ng mapayapang protesta laban sa pananakop ng Great Britain; o mga kilusang nagtaguyod ng kalayaan sa iba’t ibang bansa sa Asya at Aprika.

📖 Explore the Lesson

Checkpoint 1 – Ano ba ang Digmaan at Bakit “Pandaigdig”?

Mini-goal: Maunawaan ang batayang konsepto ng digmaan at kung bakit naging pandaigdig ang Unang Digmaang Pandaigdig.

Kapag narinig mo ang salitang digmaan, ano ang pumapasok sa isip mo? Larawan ba ito ng mga sundalo, armas, at pagkawasak? Ang digmaan ay hindi lamang labanan ng mga hukbo. Ito rin ay tunggalian ng mga ideya, interes, at kapangyarihan ng mga bansa. Bago sumiklab ang Unang Digmaang Pandaigdig, matagal nang may alitan ang mga bansa sa Europa tungkol sa teritoryo, yaman, at impluwensya. Ang mga tensyong ito ay parang apoy na natatakpan lamang ng abo—nakapailalim ngunit handang magliyab kapag nabigyan ng mitsa.

Tinawag itong “Unang Digmaang Pandaigdig” dahil hindi lamang iisang rehiyon ang nasangkot. Nagsimula ang labanan sa Europa ngunit nadamay ang mga kolonya sa Asya, Aprika, at iba pang bahagi ng daigdig. Ang mga bansang may kolonyang malayo sa kanilang lupain ay nagdala ng mga sundalo at yaman mula sa mga nasasakupan nila. Kaya naging totoo ang tawag na pandaigdig – ang epekto nito ay umabot sa iba’t ibang kontinente, kabilang ang mga bansang noon ay sakop lamang at wala pang sariling kalayaan.

Mahalaga ring tandaan na noong 1914, ang teknolohiya at komunikasyon ay mas umunlad na kaysa sa mga naunang panahon. Dahil dito, mas mabilis kumalat ang balita at mas malaki ang naging lawak ng pinsala. Ang pagkakabuo ng mga alyansa at kasunduan ay nagdulot ng domino effect: kapag sumali sa digmaan ang isang bansa, napipilitan ding sumali ang kakampi nito. Unti-unti, nadagdag sa listahan ang mas maraming bansa hanggang sa wala na halos makaiwas sa kaguluhan.

Sa kasalukuyan, nakikita natin ang epekto ng mga pandaigdigang tunggalian sa ekonomiya, migrasyon, at relasyon ng mga bansa. Ang pag-unawa sa Unang Digmaang Pandaigdig ay hindi lamang pag-alala sa nakaraan. Ito rin ay babala kung gaano kalala ang maaaring mangyari kapag pinairal ang pagkamakasarili at pagnanais sa kapangyarihan kaysa sa tunay na kapayapaan.

Mini-summary: Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay hindi biglang sumulpot; ito ay bunga ng matagal na alitan ng mga bansa. Tinawag itong “pandaigdig” dahil maraming bansa at kolonya sa iba’t ibang kontinente ang nadamay. Dahil sa mga alyansa at makabagong teknolohiya, lumawak at lumala ang epekto ng digmaan sa buong daigdig.

Guiding questions:

  1. Bakit tinawag na “pandaigdig” ang Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Sapagkat maraming bansa mula sa iba’t ibang kontinente, kasama ang kanilang mga kolonya, ang nasangkot sa labanan at naapektuhan ng digmaan.
  2. Paano nakaapekto ang pagkakaroon ng mga alyansa sa paglawak ng digmaan?
    Show Answer Nagkaroon ng domino effect: kapag pumasok sa digmaan ang isang bansa, napilitang sumali ang mga kakampi nito ayon sa kanilang kasunduan.
  3. Sa iyong palagay, bakit mahalagang pag-aralan pa rin ngayon ang Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Upang maunawaan kung paano nagsisimula ang malaking tunggaliang politikal, maiwasan ang pag-uulit ng parehong pagkakamali, at mapahalagahan ang kapayapaan at diplomasya.

Checkpoint 2 – Nasyonalismo: Pagmamahal sa Bayan o Paghamon sa Kapayapaan?

Mini-goal: Maipaliwanag ang nasyonalismo at kung paano ito naging isa sa mga ugat ng digmaan.

Karaniwan nating itinuturo na ang nasyonalismo ay pagmamahal sa sariling bayan. Kapag mahal mo ang iyong bansa, handa kang tuparin ang iyong tungkulin, sumunod sa batas, at tumulong sa kapwa. Sa ganitong pananaw, positibo ang nasyonalismo dahil nagbubuklod ito sa mga mamamayan. Gayunpaman, sa kasaysayan ng Europa bago ang 1914, lumabis ang nasyonalismo sa ilang lugar. Umabot ito sa puntong hindi lamang pagmamahal sa bayan ang ipinapakita, kundi pagmamataas laban sa ibang bansa.

May mga grupong naniniwala na ang kanilang bansa ay higit na mas makapangyarihan, higit na mas “sibilisado,” o mas “nararapat” mamuno kaysa sa iba. Ang ganitong sobrang nasyonalismo ay naghahati sa mga tao sa pagitan ng “kami” at “sila”. Halimbawa, sa Germany at iba pang bansa, may mga grupong naniniwalang tungkulin nilang palakasin ang hukbo at palawakin ang teritoryo para patunayan ang kanilang lakas. Sa Balkans, naging tensyonado ang relasyon ng iba’t ibang pangkat-etniko na pawang may sariling nasyonalistikong hangarin.

Mailalarawan ito sa isang sitwasyon sa paaralan. Isipin na lamang kung may dalawang seksyon na parehong magaling. Natural na ipagmalaki ng mga mag-aaral ang kanilang sariling seksyon. Pero kapag lumabis ito, maaari nilang maliitin ang iba, mang-insulto, at kumilos nang agresibo. Kung walang gumabay, mauuwi ito sa away. Ganyan din ang nangyari sa ilang bansa sa Europa; ang pagmamataas at pagnanais na ipakita ang lakas ng bansa ay nag-ambag sa mas tuminding tensyon.

Mayroon ding mga bansang nais kumawala sa kontrol ng iba, tulad ng mga Slav sa Balkans na nagnanais ng sariling estado. Ang nasyonalismo nila ay nakatuon sa kalayaan, ngunit dahil sa magkasalungat na interes ng mga imperyo, nauwi ito sa marahas na tunggalian. Sa huli, ang nasyonalismong hindi napapadaloy sa mapayapang paraan ay naging mitsa ng pagkakawatak-watak at pag-aaway ng mga bansa.

Mini-summary: Ang nasyonalismo ay maaaring positibong puwersa kapag ito ay nagdudulot ng pagkakaisa at pagmamahal sa bayan. Ngunit kapag ito’y humantong sa pagmamataas, diskriminasyon, at pagnanais na mamuno sa iba, nagiging sanhi ito ng tensyon at digmaan. Sa Europa, ang matinding nasyonalismo ng iba’t ibang bansa at grupo ang isa sa mga ugat ng Unang Digmaang Pandaigdig.

Guiding questions:

  1. Ano ang kaibahan ng positibong nasyonalismo sa labis na nasyonalismo?
    Show Answer Positibong nasyonalismo ay pagmamahal sa bayan na may respeto sa ibang bansa; labis na nasyonalismo ay pagmamataas at pagmamaliit sa iba, na maaaring humantong sa agresyon.
  2. Magbigay ng isang halimbawa kung paano maaaring maging mapanganib ang matinding nasyonalismo.
    Show Answer Kapag ginamit ito upang bigyang-katwiran ang pananakop ng ibang bansa, diskriminasyon sa ibang lahi, o pang-uudyok ng karahasan laban sa mga “hindi kabilang.”
  3. Sa iyong sariling karanasan, paano mo maipapakita ang nasyonalismo nang hindi nananakit o nangmamaliit ng iba?
    Show Answer Halimbawa: paggalang sa watawat, pagsuporta sa lokal na produkto, pagiging tapat at responsable bilang mag-aaral, at pagrespeto sa ibang kultura at bansa.

Checkpoint 3 – Imperyalismo: Laban para sa Lupain at Yaman

Mini-goal: Maunawaan kung paano nagdulot ng tensyon ang imperyalismo sa pagitan ng mga bansa.

Ang imperyalismo ay patakaran ng isang makapangyarihang bansa na palawakin ang kontrol nito sa pamamagitan ng pagsakop o malakas na impluwensya sa iba pang teritoryo. Noong huling bahagi ng ika-19 na siglo, maraming bansa sa Europa ang nakipag-unahan sa pagsakop ng mga lupain sa Asya at Aprika. Hindi lamang prestihiyo ang habol nila. Nais nilang makakuha ng hilaw na materyales, murang paggawa, at bagong pamilihan para sa kanilang mga produkto. Sa madaling salita, pinagsama ang kapangyarihan at kita.

Dahil dito, lumala ang kompetisyon. May mga rehiyon na pinag-aagawan, at bawat bansa ay natatakot na maiwan. Isipin mo ang isang paligsahan sa paaralan kung saan may limitadong bilang ng scholarship. Kapag naramdaman ng mga mag-aaral na kakaunti ang pagkakataon, maaari silang makaramdam ng inggit, takot, at pagnanais na lampasan ang iba sa anumang paraan. Sa antas ng bansa, ganito rin ang damdamin kapag pakiramdam nila ay “nauunahan” sila ng ibang makapangyarihang bansa.

Ang mga bansang hindi gaanong nakasakop ng teritoryo ay nakadama ng kawalan ng katarungan. Halimbawa, may mga bansang naniniwalang karapat-dapat silang magkaroon ng mas maraming kolonya dahil sa kanilang lakas at pag-unlad. Ang iba naman ay takot na baka agawin ng kalaban ang kanilang pinagkukunan ng yaman. Bunga nito, ang tensyon ay hindi na lamang tungkol sa isang lugar kundi tungkol sa buong balanse ng kapangyarihan sa daigdig.

Sa kasalukuyan, bagaman hindi na uso ang lantad na kolonyalismo, may anyo pa rin ng “bagong imperyalismo” tulad ng pagkontrol sa ekonomiya, teknolohiya, at impormasyon. Ipinapakita nito na ang pagnanais sa kapangyarihan at yaman ay patuloy na hamon sa pagkamit ng makatarungang ugnayan ng mga bansa.

Mini-summary: Sa pamamagitan ng imperyalismo, nakipag-unahan ang mga makapangyarihang bansa sa pagsakop ng mga lupain para sa yaman, pamilihan, at prestihiyo. Ang labis na kompetisyong ito ay nagdulot ng takot, inggit, at alitan, na nag-ambag sa pagsiklab ng Unang Digmaang Pandaigdig.

Guiding questions:

  1. Ano ang pangunahing layunin ng mga bansang Europeo sa pagsasagawa ng imperyalismo?
    Show Answer Makakuha ng hilaw na materyales, bagong pamilihan, murang paggawa, at prestihiyo bilang makapangyarihang bansa.
  2. Paano nakapagpalala ng tensyon ang pag-aagawan sa mga kolonya?
    Show Answer Nagdulot ito ng kompetisyon at takot na maagawan ng yaman at teritoryo, kaya’t naging mas madali para sa mga bansa na pumasok sa digmaan upang ipagtanggol ang kanilang interes.
  3. Sa iyong palagay, may mga anyo pa ba ng “bagong imperyalismo” sa kasalukuyang panahon? Magbigay ng halimbawa.
    Show Answer Maaaring halimbawa ang sobrang pagdepende ng mahihinang ekonomiya sa malalaking bansa, kontrol sa teknolohiya o impormasyon, o hindi patas na kasunduan sa kalakalan.

Checkpoint 4 – Militarismo: Kapayapaan ba ang Bunga ng Malakas na Sandatahan?

Mini-goal: Maipaliwanag kung paano pinalala ng militarismo ang paghahanda sa digmaan.

Ang militarismo ay paniniwala na ang isang bansa ay dapat magkaroon ng malakas at handang-handa na hukbong sandatahan, at na ang paggamit ng lakas-militar ay wastong paraan upang malutas ang mga suliranin. Sa Europa bago ang 1914, maraming bansa ang nagpalaki ng kanilang hukbo at sandata. Nagkaroon ng arms race o paligsahan sa pagpaparami ng armas at pagpapalakas ng hukbong pandagat at pang-lupa.

Ang Germany at Great Britain ay naging halimbawa ng ganitong paligsahan, lalo na sa kanilang hukbong pandagat. Habang nagpapagawa ng mas malalaking barkong pandigma ang Germany, naramdaman ng Great Britain na nanganganib ang kanilang katayuan bilang “reyna ng karagatan.” Sa halip na magtiwala sa diplomasya, mas umasa ang maraming pamahalaan sa lakas ng armas bilang proteksyon. Bawat bagong barko, baril, at bala ay nagsilbing simbolo ng kapangyarihan—ngunit kasabay nito ay lumalalim ang takot at paghihinala.

Maaaring ihalintulad ito sa dalawang mag-aaral na parehong nag-iipon ng “sandata” sa isang laro, halimbawa sa online games. Kapag nalaman ng isa na mas mataas na ang antas o kagamitan ng kalaban, gagawin niya ang lahat para humabol, kahit gumastos nang malaki. Sa huli, nagiging labanan na hindi lamang sa laro kundi pati sa pagmamataas at reputasyon. Sa antas ng bansa, ang ganitong kompetisyon sa armas ay nagbunsod ng klima ng takot at paghahanda para sa “posibleng” digmaan—hanggang sa tuluyang sumiklab ito.

Ang militarismo ay nagbago rin sa pag-iisip ng mga tao. Ang mga sundalo ay itinuring na bayani, at marami ang naniwalang “maikli at maluwalhati” lamang ang magiging digmaan. Hindi nila inasahan ang mahabang taon ng labanan, pagdurusa, at pagkawasak na idudulot ng Unang Digmaang Pandaigdig.

Mini-summary: Sa ilalim ng militarismo, pinalakas ng mga bansa ang kanilang hukbo at sandata sa paniniwalang ito ang susi sa seguridad. Ang arms race at takot na maiwan sa kapangyarihang militar ay lalong nagpaigting ng tensyon, hanggang sa maging handa at “handa nang gumamit” ng armas ang maraming bansa sa pagsiklab ng digmaan.

Guiding questions:

  1. Ano ang ibig sabihin ng militarismo sa konteksto ng mga bansa?
    Show Answer Paniniwala at patakaran na dapat palakasin ng bansa ang hukbong sandatahan at umasa sa lakas-militar upang protektahan at isulong ang interes nito.
  2. Paano naging parang “paligsahan” ang pagpaparami ng armas sa Europa?
    Show Answer Dahil kapag nagdagdag ng armas ang isang bansa, sasagot din ang kalaban sa pagdagdag, kaya tuloy-tuloy ang kompetisyon sa dami at lakas ng sandata.
  3. Sa iyong opinyon, mas nakapagdudulot ba ng kapayapaan o takot ang sobrang pagdepende sa armas? Ipaliwanag.
    Show Answer Maaaring sagot: Mas nakapagdudulot ito ng takot at tensyon dahil kapag lahat armado, mas malaki ang tsansa ng pagputok ng digmaan kahit sa maliit na alitan.

Checkpoint 5 – Sistema ng Alyansa: Kapag Nasangkot ang Isa, Damay ang Lahat

Mini-goal: Maipakita kung paano nagdulot ng domino effect ang mga alyansa sa pagsiklab ng digmaan.

Ang alyansa ay kasunduan ng mga bansa na magtutulungan sa panahon ng panganib o digmaan. Sa unang tingin, mukhang mabuting ideya ito. Kapag may banta, hindi mag-iisa ang isang bansa; may tutulong na kakampi. Subalit bago ang Unang Digmaang Pandaigdig, ang mga alyansa sa Europa ay nahati sa dalawang malalaking bloke: ang Triple Alliance (Germany, Italy, Austria–Hungary) at ang Triple Entente (France, Great Britain, Russia). Sa halip na magdala ng balanseng kapayapaan, nagdulot ito ng malalim na paghihiwalay.

Maaaring ihambing ang sistemang ito sa dalawang malaking barkadahan sa isang paaralan. Kapag may nakaaway ang isa sa kanila, nagiging usapin na ito ng buong grupo. Kahit ang mga hindi naman direktang kasali sa problema ay nadadamay. Ganoon din ang nangyari sa mga bansa. Ang maliit na sigalot sa pagitan ng dalawang bansa ay mabilis na lumawak dahil obligado ang kanilang mga kakampi na pumanig at makipaglaban.

Sa papel, ang alyansa ay dapat nagsisilbing panakot sa sinumang magtatangkang magsimula ng digmaan. Ngunit sa realidad, naging kumpiyansa ang ilang bansa na may kakampi sila sakaling sumiklab ang labanan. Naging mas agresibo ang kanilang desisyon, dahil alam nilang hindi sila nag-iisa. Ang pangamba na baka makaligtaan ang kanilang kakampi o mawalan ng kredibilidad kung hindi tutulong ay nag-udyok sa kanila na pumasok sa digmaan kahit may posibilidad na maayos ito sa diplomasya.

Kaya nang magkaroon ng krisis sa Balkans, mabilis na kumilos ang mga alyansa. Ang alitang dapat sana ay lokal lamang ay naging pandaigdig na tunggalian dahil isa-isang gumana ang mga kasunduan. Sa ganitong paraan, ang sistema ng alyansa ay naging isa sa pinakamahalagang dahilan kung bakit naging malaki at malawak ang Unang Digmaang Pandaigdig.

Mini-summary: Ang pagkakahati sa Triple Alliance at Triple Entente ay nagdulot ng matinding paghahati sa Europa. Ang mga kasunduan na dapat sana ay proteksyon ay naging dahilan para madamay ang mas maraming bansa sa digmaan sa pamamagitan ng domino effect.

Guiding questions:

  1. Ano ang dalawang pangunahing alyansa bago ang Unang Digmaang Pandaigdig at sinu-sino ang kasapi ng bawat isa?
    Show Answer Triple Alliance: Germany, Italy, Austria–Hungary; Triple Entente: France, Great Britain, Russia.
  2. Bakit nagkaroon ng domino effect sa pagsiklab ng digmaan dahil sa mga alyansa?
    Show Answer Dahil obligadong tulungan ng mga bansa ang kanilang kakampi, kaya nang makipagdigma ang isa, napasunod din ang iba.
  3. Sa iyong palagay, kailan nagiging kapaki-pakinabang at kailan naman nagiging mapanganib ang mga alyansa?
    Show Answer Kapaki-pakinabang kapag layunin ay mutual na depensa at kapayapaan; mapanganib kapag ginagamit upang suportahan agresibong aksyon o kapag napipilitang sumali ang bansa sa digmaan na ayaw naman nito.

Checkpoint 6 – Ang Mitsa: Pagpaslang kay Archduke Franz Ferdinand

Mini-goal: Maipaliwanag kung paano naging mitsa ng digmaan ang isang pangyayari sa Balkans.

Matapos nating talakayin ang nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at alyansa, maaaring itanong mo: “Kung matagal nang umiiral ang mga ito, bakit 1914 lang sumiklab ang digmaan?” Dito pumapasok ang tinatawag na mitsa ng digmaan—ang pagpaslang kay Archduke Franz Ferdinand ng Austria–Hungary sa Sarajevo, Bosnia. Siya ang tagapagmana ng trono ng Austria–Hungary. Pinatay siya ng isang batang nasyonalista na may layuning ipaglaban ang kalayaan ng kanilang pangkat mula sa kontrol ng imperyo.

Maaaring ihambing ito sa isang baril na matagal nang nakatutok at puno ng bala. Ang baril na iyon ay kumakatawan sa matagal nang tensyon at paghahanda ng mga bansa. Ang pagpaslang kay Franz Ferdinand ang naghatid ng “pagputok” ng baril. Matapos ang insidente, nagbigay ang Austria–Hungary ng mahigpit na ultimatum sa Serbia na halos imposibleng sundin. Nang tumanggi ang Serbia sa ilang bahagi nito, dineklara ng Austria–Hungary ang digmaan.

Dito naman pumasok ang mga alyansa. Kumikilos ang Russia upang protektahan ang Serbia, at bumuo ng sariling paghahanda militar. Sinagot ito ng Germany sa pamamagitan ng pagdedeklara ng digmaan sa Russia at kaalyado nitong France. Sumama naman ang Great Britain upang ipagtanggol ang Belgium at ang balanse ng kapangyarihan sa Europa. Sa loob ng maikling panahon, halos buong kontinente ay nasangkot na sa digmaan.

Napakahalaga ng pangyayaring ito dahil ipinapakita nito na minsan, ang isang insidente lamang ay maaaring magpasiklab ng malaking kaguluhan kapag matagal nang naipon ang tensyon at galit. Sa kasalukuyang panahon, may mga lokal na sigalot din na maaaring lumaki kung hindi maagapan sa pamamagitan ng usapan at diplomasya. Ang aral: hindi dapat hayaang maipon ang sama ng loob at banta; kailangang maresolba ang mga ito bago pa “sumabog.”

Mini-summary: Ang pagpaslang kay Archduke Franz Ferdinand sa Sarajevo ang nagsilbing mitsa ng Unang Digmaang Pandaigdig. Dahil sa mga umiiral na alyansa at matagal nang tensyon, mabilis na lumawak ang alitan ng Austria–Hungary at Serbia hanggang sa maging pandaigdig na digmaan.

Guiding questions:

  1. Sino si Archduke Franz Ferdinand at bakit mahalaga ang kanyang pagpaslang sa kasaysayan?
    Show Answer Siya ang tagapagmana ng trono ng Austria–Hungary; ang kanyang pagpaslang ang nagpasiklab sa krisis na humantong sa Unang Digmaang Pandaigdig.
  2. Paano nag-ambag ang sistema ng alyansa sa mabilis na paglawak ng alitan matapos ang insidente sa Sarajevo?
    Show Answer Dahil sa obligasyong tulungan ang mga kakampi, isa-isang pumasok sa digmaan ang mga bansa, kaya lumawak ang alitan mula lokal na sigalot tungo sa pandaigdig na digmaan.
  3. Ano ang aral na maaari mong makuha tungkol sa pagresolba ng mga sigalot bago ito lumaki?
    Show Answer Kailangan ang maagang pakikipag-usap, diplomasya, at paggalang sa bawat panig upang hindi na umabot sa marahas na tunggalian.

💡 Example in Action

  1. Example 1 – Pagkilala sa Sanhi:
    Sa isang teksto, nabasa mo na ang isang bansa ay naghahangad na patunayan na sila ang “pinakamakapangyarihan sa Europa” at nais nilang palawakin ang kanilang impluwensya sa pamamagitan ng malakas na hukbo. Anong sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig ang higit na makikita rito?
    Show Answer Nasyonalismo at militarismo. Nais patunayan ng bansa ang kanilang kadakilaan (nasyonalismo) at umaasa sila sa malakas na hukbo (militarismo) upang makamit ito.
  2. Example 2 – Kolonya at Kompetisyon:
    Dalawang bansa ang parehong nagnanais na kontrolin ang isang mayamang rehiyon sa ibang kontinente. Pareho silang nagtatayo ng himpilan militar at nag-uunahan sa paggawa ng kasunduan sa lokal na pinuno. Anong konsepto ang malinaw na inilarawan?
    Show Answer Imperyalismo. Ang dalawang bansa ay nakikipag-agawan sa kolonya at yaman, isang pangunahing anyo ng imperyalismo.
  3. Example 3 – Alyansang Nagdudulot ng Alitan:
    Ang Bansa A at Bansa B ay may kasunduang militar. Nang salakayin ang Bansa A, mabilis na nagdeklara ng digmaan ang Bansa B laban sa sumalakay. Bakit mahalagang maunawaan ang ganitong kasunduan sa konteksto ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Dahil ipinapakita nito kung paano gumagana ang mga alyansa: kapag inatake ang isang miyembro, nadadamay ang kakampi at lumalaki ang lawak ng digmaan, gaya ng nangyari sa mga kasapi ng Triple Alliance at Triple Entente.
  4. Example 4 – “Maikli lang ang Digmaan”:
    Isang politikal na lider ang nagsasabing, “Kung magdigma man tayo, matatapos ito sa loob ng ilang linggo dahil napakalakas ng ating hukbo.” Anong maling akala ang ipinapakita rito, at aling sanhi ng digmaan ang may kaugnayan dito?
    Show Answer Maling akala na magiging maikli at madali ang digmaan; kaugnay ito sa militarismo, kung saan sobra ang tiwala sa lakas-militar at minamaliit ang tunay na gastos at tagal ng digmaan.
  5. Example 5 – Mula Lokal na Sigalot Patungong Pandaigdig:
    Isang maliit na bansa ang nasangkot sa alitan sa kalapit na bansa. Dahil dito, ang malalaking bansang kakampi ng magkabilang panig ay nagsimulang magdeklara ng digmaan sa isa’t isa. Paano ito katulad ng pangyayaring sumunod sa pagpaslang kay Archduke Franz Ferdinand?
    Show Answer Katulad ito ng krisis sa Balkans noong 1914: ang lokal na alitan sa pagitan ng Austria–Hungary at Serbia ay lumawak dahil sa mga alyansa, kaya maraming bansa ang nadamay at naging pandaigdig na digmaan.

📝 Try It Out

Sagutan ang mga tanong. Gamitin ang iyong kuwaderno at pagkatapos ay i-check gamit ang sagot.

  1. Ilista ang apat na pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at sistema ng alyansa.
  2. Sa isang pangungusap, ipaliwanag kung ano ang nasyonalismo.
    Show Answer Nasyonalismo ay matinding pagmamahal at katapatan sa sariling bansa na maaaring magdulot ng pagkakaisa o tensyon laban sa ibang bansa.
  3. Bakit nagpalakas ng hukbong pandagat ang Germany at Great Britain bago ang 1914?
    Show Answer Dahil sa militarismo at kompetisyon sa kapangyarihan; nais nilang mapanatili o makamit ang pagiging pinakamalakas na puwersa sa karagatan.
  4. Punan ang patlang: Ang Triple Alliance ay binubuo ng ________, ________, at ________.
    Show Answer Germany, Italy, at Austria–Hungary.
  5. Punan ang patlang: Ang Triple Entente ay binubuo ng ________, ________, at ________.
    Show Answer France, Great Britain, at Russia.
  6. Magbigay ng isang halimbawa kung paano maaaring maging positibo ang nasyonalismo.
    Show Answer Halimbawa: pakikiisa sa mga programang makabayan, paggalang sa pambansang simbolo, at pagtulong sa kapwa Pilipino nang walang diskriminasyon.
  7. Magbigay ng isang sitwasyon kung saan ang alyansa ay makakatulong upang maiwasan ang digmaan.
    Show Answer Kapag ginamit ang alyansa upang magkaisa sa negosasyon at diplomasya, magbanta ng kolektibong parusa, ngunit unahin pa rin ang mapayapang pag-uusap.
  8. Sino ang pinaslang sa Sarajevo na naging mitsa ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    Show Answer Archduke Franz Ferdinand ng Austria–Hungary.
  9. Sa iyong sariling salita, ipaliwanag kung bakit hindi sapat ang isang insidente lamang upang magdulot ng pandaigdigang digmaan kung wala ang iba pang sanhi.
    Show Answer Dahil ang insidente ay nagiging malaki lamang kung may matagal nang tensyon, alyansa, at paghahanda sa digmaan na magpapalawak sa alitan.
  10. Gumuhit ng simpleng diagram (sa iyong kuwaderno) na nagpapakita ng ugnayan ng apat na sanhi. Ipaliwanag ito sa dalawang pangungusap.
    Show Answer Dapat makita sa diagram na magkakaugnay ang nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at alyansa; lahat sila ay nagpalakas ng tensyon at ginawang “handang pumutok” ang Europa, kaya nangyari ang digmaan nang masawi si Franz Ferdinand.

✅ Check Yourself

Subukin ang iyong pang-unawa. Sagutin muna nang tapat bago tingnan ang kasagutan.

  1. (Multiple Choice) Alin sa sumusunod ang HINDI kabilang sa pangunahing sanhi ng Unang Digmaang Pandaigdig?
    A. Nasyonalismo
    B. Imperyalismo
    C. Militarismo
    D. Rebolusyong Industriyal sa Pilipinas
    Show Answer D. Rebolusyong Industriyal sa Pilipinas
  2. (True or False) Ang mga alyansa sa Europa ay nakatulong upang manatili ang kapayapaan dahil walang bansang nais magdigma.
    Show Answer False. Bagama’t maaaring layunin ang balanse, sa kalaunan nagdulot ang alyansa ng domino effect na nagpalawak sa digmaan.
  3. (Short Answer) Ipaliwanag sa isang pangungusap kung paano nagdulot ng tensyon ang imperyalismo.
    Show Answer Dahil nag-agawan ang mga bansa sa kolonya, yaman, at pamilihan kaya sila nagkarooon ng inggit, takot, at alitan.
  4. (Identification) Ito ay paniniwalang dapat maging napakalakas ng hukbong sandatahan ng bansa.
    Show Answer Militarismo
  5. (Identification) Alyansa ng Germany, Italy, at Austria–Hungary.
    Show Answer Triple Alliance
  6. (Identification) Alyansa ng France, Great Britain, at Russia.
    Show Answer Triple Entente
  7. (True or False) Ang pagpaslang kay Archduke Franz Ferdinand ay maliit na pangyayari na walang kaugnayan sa pagputok ng digmaan.
    Show Answer False. Ito ang mitsa ng krisis na nagpa-activate sa mga alyansa at nagpasiklab ng digmaan.
  8. (Short Answer) Bakit inihalintulad ng mga historyador ang sitwasyon sa Europa bago ang 1914 sa isang “baril na punô ng bala”?
    Show Answer Dahil puno na ng tensyon, armas, at alyansa ang Europa; naghihintay na lamang ng isang mitsa o pangyayari upang sumabog.
  9. (Multiple Choice) Alin sa mga sumusunod ang halimbawa ng labis na nasyonalismo?
    A. Pagtulong sa mga kababayang nasalanta ng sakuna
    B. Paggalang sa watawat ng ibang bansa
    C. Paniniwalang higit na mas “superior” ang sariling bansa at dapat mamuno sa iba
    D. Pag-aaral ng kasaysayan ng iba’t ibang bansa
    Show Answer C.
  10. (Short Answer) Paano nakapag-ambag ang teknolohiya at komunikasyon sa pagiging “pandaigdig” ng digmaan?
    Show Answer Nagpabilis ang paggalaw ng hukbo at pagkalat ng balita, at mas malawak ang naging saklaw ng labanan at epekto sa iba’t ibang bahagi ng mundo.
  11. (True or False) Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay inaasahan ng marami na magiging maikli at madali.
    Show Answer True. Maraming lider ang nag-akala na magiging maikli ang digmaan ngunit nagkamali sila.
  12. (Short Answer) Magbigay ng dalawang dahilan kung bakit nagpalakas ng hukbo ang mga bansa kahit wala pang digmaan.
    Show Answer Dahil sa militarismo (paniniwalang seguridad ay nakasalalay sa armas) at takot na maiwan sa arms race kumpara sa ibang bansa.
  13. (Short Answer) Ano ang maaaring mangyari kung hindi agad naresolba ang mga sigalot sa pamamagitan ng diplomasya?
    Show Answer Maaaring lumaki ang alitan, madamay ang mas maraming bansa, at mauwi sa digmaan.
  14. (Short Answer) Paano mo maiaangkop ang aral ng Unang Digmaang Pandaigdig sa paghawak ng alitan sa iyong paaralan o komunidad?
    Show Answer Sa pamamagitan ng bukas na pag-uusap, pag-iwas sa tsismis at galit, paghahanap ng kompromiso, at pagrespeto sa magkakaibang opinyon upang hindi lumaki ang problema.
  15. (Reflection Check) Sa iyong palagay, alin sa apat na sanhi ang may pinakamalaking papel sa pagsiklab ng digmaan? Ipaliwanag.
    Show Answer Maaring iba-iba ang sagot; dapat may malinaw na lohika at pagtukoy kung paano nakaapekto ang napiling sanhi sa iba pang dahilan at sa kabuuang pagsiklab ng digmaan.

🚀 Go Further

  1. Gumawa ng poster na nagpapakita kung paano maaaring manatili ang kapayapaan sa kabila ng pagkakaiba-iba ng bansa.
    Show Answer Teacher note: Hayaang magdisenyo ang mga mag-aaral ng poster na may simbolo ng pagkakaisa, diyalogo, at respeto sa kultura; maaaring ipasabit sa silid-aralan.
  2. Isalaysay sa isang maikling sanaysay (5–7 pangungusap) ang pananaw ng isang kabataang sundalo noong 1914 na papasok sa digmaan.
    Show Answer Teacher note: Paalalahanang gumamit ng unang panauhan (“ako”) at ipakita ang emosyon: pananabik, takot, pag-asa, at kalaunang pagkabahala.
  3. Gumawa ng simpleng timeline na nagpapakita ng mahahalagang pangyayari mula sa pagpaslang kay Franz Ferdinand hanggang sa opisyal na pagsisimula ng digmaan.
    Show Answer Teacher note: Maaaring pangkatang gawain; iugnay sa mga petsa at desisyon ng mga bansa upang makita ang mabilis na pagtaas ng tensyon.
  4. Ihambing ang isang kasalukuyang isyung pandaigdig (halimbawa: tensyon sa pagitan ng mga bansa) sa mga sanhing nagdulot ng Unang Digmaang Pandaigdig.
    Show Answer Teacher note: Bigyang-diin ang pagkakatulad sa nasyonalismo, interes sa yaman, at alyansa; iwasan ang pagpapangalan ng mga personalidad sa paraang polarizing.
  5. Magdisenyo ng “peace pledge” o panata para sa kapayapaan na maaaring lagdaan ng mga kaklase.
    Show Answer Teacher note: Hikayatin ang konkretong hakbang tulad ng pag-iwas sa bullying, paggalang sa opinyon, at aktibong pakikilahok sa makabuluhang usapan sa klase.

🔗 My Reflection

Sa iyong kuwaderno, sagutin ang tanong na ito nang tapat at buo:

“Kung ikaw ay isang lider ng bansa bago ang 1914, ano ang gagawin mo upang maiwasan ang pagsiklab ng digmaan sa kabila ng nasyonalismo, imperyalismo, militarismo, at alyansa? Ipaliwanag ang iyong mga hakbang.”

Maaari kang gumamit ng bullet points o maikling sanaysay upang ipaliwanag ang iyong sagot.

at
Tags ,

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)
Powered by Blogger.